Karadeniz bölgesinde yetişen, Anjelik üzümü olarak da bilinen kokulu bir üzüm cinsi vardır. Bu üzüm çeşidi Karadeniz ve Marmara Bölgelerinde yetişir, ancak en güzel Doğu Karadeniz Bölgesinde olur. Koyu renkli ve çekirdekli bir üzümdür. Isırarak yemeye kalkışınca oldukça ekşi bir iç kısmı olduğundan, kabuğu ısırılıp, emilerek yutulur. Bütün lezzeti, rengi ve kokusu kabuğu ve kabuğuna yakın kısmında bulunur.

Bu üzüm, neredeyse bütün Karadenizliler tarafından, Eylül ayının en sevilen şeylerinden biridir. Mevsimi kısadır. Pekmezinin yapılması oldukça zahmetlidir ve artık pek de yapan kaldığını sanmıyorum. Şarap yapılamayacak kadar tatlı bir cins olduğunu sanıyorum.

Kaynatılıp, süzülerek şıra yapılır ki tadına doyum olmaz.

Hem şırasından hem de pekmezinden yapılan birkaç çeşit tatlı biliyorum. Pekmezden yapılan peltesi süt kaymağı ile yenilir, biz buna pestil deriz. Pekmez biraz sulandırılır, tadına bakılarak içine bir miktar şeker katılabilir. Bir iki kaşık da nişasta eklenerek kıvamlıca bir pelte elde edilir. Soğuyunca üzerine süt kaymağı koyularak yenilir. Kaymak yemek istemeyenler, pestil soğuduktan sonra üzerine biraz muhallebi dökerek de yiyebilirler. Hatta misafirler için iki renkli bir kup gibi hazırlanabilir.

Pepeçura, Rizelilerin yaptığı ve son yıllarda oldukça popüler bir hale gelen bir tatlıdır. Bu tatlı taze üzüm suyundan ya da şıradan yapılır. İçerisine sadece bir miktar nişasta ve kalın mısır unu eklenerek pişirilir. Mor rengi oldukça göz alıcı, güzel kokulu, ekşi bir tatlıdır.

Pazar ve Ardeşen bölgesinde ise termon ve ekşaş denilen birbirine çok benzeyen iki tatlı yapılır. Bu tatlılardan biri taze üzüm suyu ile diğeri ise pekmezle yapılır. Pekmezle de yapılsa üzüm suyu ile de yapılsa malzeme bir miktar sulandırılır. Bir litre sıvı malzemeye 2 kaşık olacak şekilde nişasta eritilir. Tencereye nişastalı sıvı, 2 adet defne yaprağı, bir çay bardağı haşlanmış mısır tanesi, bir çay bardağı haşlanmış yerel koyu renkli barbunya fasulye eklenir. Bütün malzemeler birlikte kıvam alana kadar kaynatılır.

Bizim bahçeye de bu üzümden diktik, ancak henüz çok küçük, meyve vermedi. Köyden bir komşuda bu üzümden olduğunu gördük, sadece yaprağını kullanmak için asmasını saklıyormuş, üzümü ise yemeyi bilmedikleri için atıyorlarmış. Bunu duyunca büyün üzümleri biz aldık.

Sermin taze üzüm şırası yaptı. Ben de, bana göre ekşaş, Sermin’e göre termon yaptım. Taze üzüm suyundan yapılınca ekşi olduğu için bence ekşaş ismi buna yakışıyor.

Bize göre çok nostaljik ve sevilen bir tatlı yaptım. Bir çeşit aşure gibi düşünün. Yalnız bu lezzeti alışık olmayan katiyen sevmez. Hatta Lazların termonu Müslüman yemez onu diye bir tekerleme bile vardır.