Gene geldik cüce şubat ayına, adını Süryanice ya da İbraniceden almış bir aydır. Eskiden bu ay hiçbir işin yapılmadığı bir vakit olduğu için zamandan bile sayılmayan, yılın son günleri kabul edilen isimsiz bir süreçmiş , sonradan Roma imparatorları sayesinde aydan sayılmış, ne olduysa olmuş, yıl başı değiştirilmiş, yılın ikinci ayı olmuş, adı muhtemelen tatil (Şabat) anlamını taşıyor. Yılın en soğuk ayları içerisindedir, son yıllarda mevsim kayması bu denli belirgin hale gelince kış mevsiminin sonu değil de başı halini aldı.
Şubat başlangıcında Hamsin ( 40 günlük Zemheriden sonra, 50 günlük ikinci soğuk zaman) başlar.
Bu yıl Şubat ayı kutsal üç aylara denk geldi, ayın ilk 3 haftası Recep ayı, 21inden sonra da Şaban ayı olacak; 17 Şubat ise Miraç kandili.
Bu ay, 5 şubatta, aslan burcunda dolunay, 20 şubatta ise balık burcunda yeniay gerçekleşecek. Astrolojik anlamda ilginç olarak bu ay boyunca hiç retro harekette gezegen yok. Astronomik olarak ilginç olaylar ise; 22 şubatta ay Venüs Jüpiter çok yakın, 28ta ise şubat ay ve mars yakın olarak gözlenebilecekler.
Şubat ayının ilk iki günü ise Pagan doğa bayramlarından İmbolc’tur. Kuzey Ülkelerinde, yılın önemli doğa döngülerinden biri kabul edilirdi. Toprağın ısınmaya başladığı, ateş tanrıçasının uyandığı ve artık doğanın yavaşça uyanmaya başladığı bu günler, ruhsal arınma ritüelleri ile geçirilirdi.
Bu tarihler artık Kardelenlerin yavaşça karı delerek gün ışığına yüz göstermeye başladığı zamandır.
Bizim toprakların geleneğinde ise benzer şekilde Şubatın son iki haftası ve Martın ilk haftası, havaya, suya ve toprağa cemrelerin (ateş) düştüğüne inanılır.
Şubat ayı balıkların en güzel ve yağlı olduğu aylardan biridir.
Ocak ayı neden yılın ilk ayı olarak kabul edilmiştir, ben asla anlayamadım. Çünkü ne herhangi bir gök olayına tekabül ediyor, ne de modern toplumun iş takvimine uygunluk gösteriyor. Örnek isterseniz, kış mevsimi göksel anlamda en uzun gece (21 Aralık civarında) başlar, yani Ocak ayı mevsim başlangıcı bile değil. Mesela eğitim yılı Eylül ayında başlıyor, Haziran’da bitiyor. Sadece mali yıl diye, para hesaplarının yapıldığı bir dönemdir ki, bu da tamamen uydurma bir takvim. Yılın bu zamanında yeni yıl kutlaması belki sadece upuzun gecelerden yeni çıkmış, soğuk havalarda canı sıkılan insanlara bir umut ışığı aşılamak için uygun olabilir, başka da bir anlam veremiyorum.
Hicri takvimde 1444 yılının Cemazielahir ayındayız, ayın 23’inde üç aylar; yani Recep ayı başlayacak, 26 Ocak günü de Regaip Kandilidir.
Ayın 14’ü; Kalandar günü, yani Karadeniz bölgesinde (eski bir Rum adeti olarak) yeni yılın ilk günüdür.
Bu ay, ayın dört evresi de hafta sonuna denk geliyor; ilk cumartesi dolunay (7) , ikinci hafta sonu Pazar günü ilk dördün(15), üçüncü hafta sonu cumartesi yeniay (21), son cumartesi ise son dördün (28). Dolunay Yengeç, Yeniay Kova burcunda gerçekleşecek.
Merkür Oğlak burcunda retroda, ayın 19’unda düz harekete geçecek, Marsın ikizlerdeki retrosu da ayın 13’ünde, Uranüs’ün boğadaki retrosu 23’ünde bitiyor.
Gökyüzü seyretmek isteyenler için, astronomik olarak önemli bazı olaylar; ayın 3’ünde; ay ve mars birbirine çok yakın, 22’sinde Venüs ve Satürn çok yakın, 26’sında ay ve Jüpiter yakın görünecekler, ayrıca 4’ünde dünya güneşe en yakın, 8’inde ay dünyaya en uzak, 21’inde ay dünyaya en yakın konumda olacak.
Güneş çevresindeki döngüsünü 5,5 yılda tamamlayan bir astreoidin neden olduğu Quadranit göktaşı yağmuru (çıkış noktası çoban ve ejderha takım yıldızlarının arası), 26 Aralık ile 16 Ocak arasında gözlenebilir, gözlem için en uygun olduğu zaman 3/4 Ocak gecesidir, ancak bu yıl o tarih dolunaya yakın olduğu için görmek pek mümkün olmayabilir.
Aralık ayının 22’sinde başlayan zemherir (erbain, karakış, yılın en soğuk 40 günü) Ocak ayının sonunda sona erer diye bilinir. Gerçekte ise mevsimler kaymaya devam ediyor, yılın en soğuk havaları Ocak, Şubat aylarında oluyor. Bu yıl Ocak ayının 8-10’u civarında Sibirya soğukları bekleniyor, bu soğukları ve karı yağışını dört gözle bekliyorum, yoksa bizi ciddi bir kuraklık dönemi bekliyor. Bu yıl Aralık ayının 20’si civarında mini bir kar serpintisi oldu, bu da beni kış mevsiminin, son 2 yılda gördüğümüz gibi gecikerek ilkbahara kaymayacağı ve vaktinde olacağı konusunda umutlandırdı.
Gerçekten artık bu ay havaların kış gibi olması için dua ediyorum. İnşallah bol bol kar yağar. Yer altı sularının ve barajların dolması için kritik zamanlar.
Bahçe, toprak işleri için yılın en rahat aylarından biridir, benim açımdan bahçede yapılacak pek bir iş yok, kış sebzelerinden artık yavaş yavaş hasat almaya başlayacağım.
Balık yemek için en güzel aylardan biridir. Özellikle de soğuk su balıkları kış soğuklarını görünce iyice yağlanır. Karadeniz’de hamsi için kar suyu yemeden hamsinin tadı gelmez diye bir deyim bile vardır.
Aralık ayı ismi Türkçe olan nadir aylardan biridir, neden böyle bir isim verilmiş benim pek de anlamam mümkün olmadı.
Bu yıl, 8 Aralık erken saatlerde ikizler burcunda dolunay, 23 Aralık öğlen saatlerinde oğlak burcunda yeniay gerçekleşecek. Hicri takvim kameri(ay döngüsü) takvimi olduğu için 23 Aralık günü Cemazeyelevvel ayı sona erip, 24 Aralıkta Cemazeyelahir ayı başlayacak.
Yılın bu zamanının en büyük problemi, bulunduğumuz yarıkürede ve enlemde gündüz saatlerinin kısalığıdır, üstelik birçok gün hava bulutlu, yağmurlu, kapalı olduğundan insanı güneş ışığına hasret bırakmasıdır. Yılın en kısa günlerini idrak ettikten sonra ayın yirmilerinde kış ekinoksu gerçekleşir ve bundan sonra ağır ağır günler uzamaya başlar. Hava sıcaklığı ise giderek düşerek zemherir (karakış) ve bu günlerin en soğukları olduklarına inanılan Erbain (40 gün süren en soğuk günler) günlerine ulaşılır.
Şeb-i yelda da denilen; 20-27 aralık günleri yılın en uzun geceleri ve en kısa günleridir, ancak artık milimetrik de olsa günlerin uzamaya başladığı günlerdir. Gün ışığının artmaya başlaması nedeniyle bu günler; çok eski zamanlardan beri dünyanın çeşitli coğrafyalarında, bütün pagan toplumlarda kutlanan doğa bayramlarıdır. Demek ki kısa günler sadece benim sinirlerimi bozan bir şey değilmiş.
Pagan dinlerde 20-25 aralık günleri kış ortası (alban arthan) ya da Yule bayramı olarak kutlanır. Bu bayramın amacı ışığın karanlık üzerinde egemenliğini kutlamaktır. Yule eskiden büyük ölçüde Kuzey Avrupa ülkelerinde kutlanırken, şimdiki çağda New Age Wiccan dini çerçevesinde yeniden kutlanmaya başlanmıştır. Orta Asya geleneğinde çok benzer bir bayram Nardugan (ateşin doğumu) bayramı kutlanır. Anadolu ve çevresinde Hristiyanlık öncesi en yaygın dinlerden biri olan Mithraizmde de , güneş tanrının (minthra) nın yeniden doğumu anlamına gelen bir bayram kutlaması vardır.
Hristiyanlığın yayılmayı seçtiği bölgelerin geleneklerine uygun davranışlar sergilemesi işte bu günleri bugün Noel bayramı olarak kutlanmasına sebep olmaktadır. Bugün Noel bayramına özgü bilinen bütün klişeler, kardan adamlar, ökse otları, geyik, kızak, hatta Noel babanın kendisi bile bu bayramlarda kullanılan sembollerdir. Noel babanın giysileri dahi eski Türk kurganlarından çıkarılan giysilerle bire bir örtüşmektedir. Nardugan bayramındaki Ayaz Ata ile Noel babanın tek farkı Ayaz Atanın giysilerinin buz mavisi renginde tasvir edilmesidir. Bence bu renk Noel babaya benzemesin diye yeni uydurulmuş olabilir, çünkü Türklerde geleneksel giysiler kırmızıdır.
Ben de bu doğa bayramında günlerin uzamaya başlamasının kutlanacak bir şey olduğuna olan sarsılmaz inançla, balkabağı tatlısı, kırmızı yeşil renkli ekmekler ve tabii bizzat kendi doğum günümü kutlamak üzere kendi hoşuma gidecek bir takım etkinlikler yapmayı düşünüyorum.
Benim gibi yay burçlarına en temel önerim, özgürlüğünüzü kısıtlayacak kararlardan kaçınmanız, eğer böyle ruhunuza ters bir karar aldıysanız bile hiç olmazsa hayatınızda kendinizi tamamen özgür hissettiğiniz bir alan yaratmanızdır.
Aralık ayı bol bol balık yenilecek, Karadeniz balıklarının yağlanmaya ve lezzetlenmeye başladığı bir aydır. Bahçelerde yapılacak oldukça az iş vardır, bezelye tohumu atmak gibi çok az iş varır.
Kış aylarının karamsarlığından kurtulmak için Yılbaşı, Nardugan gibi bayramları keyifle kutlamakta fayda var diye düşünüyorum.
Kasım Arapça bölen anlamına gelir, bir takvim sistemine göre yıl kasım ve hızır ayları olmak üzere ikiye bölünür, kasımın sekizinden itibaren artık kasım günleri başlayacak. Kasım ayı yeryüzünün kışa hazırlandığı bir zaman dilimidir. Bu ayda hem havalar hem de deniz suyu iyice soğuyup, ağaçların yapraklarından soyunduğu bir aydır. Ancak bu ayın ortalarında pastırma yazı denilen mevsimsiz sıcaklar da beklenen bir hava olayıdır.
Bu Kasımda ay döngüsü şu şekildedir; 8 Kasımda 2022 14:01 – Boğa burcunda Dolunay (Ay Tutulması) ve 24 Kasımda 2022 01:57 – Yay burcunda Yeniay
Bu ayın Hicri takvime göre neredeyse bütününü Rebiülahir, son günlerini ise Cemaziülevvel ayları kapsıyor.
Kasım ayında deniz balıkları iyice lezzetlenmeye başlar, hamsinin yavaş yavaş sofralarda yer almaya başladığı zamandır.
Toprak işlerine gelince artık Ege’de zeytin hasadı, kış öncesi toprağın sürülmesi, ağaç dikilmesi zamanıdır.
Kasım ayının en önemli tarihi olayı şüphesiz 1938 yılında 10 Kasımda Atatürk’ün ebediyete intikal etmesidir.
Ekim ayı artık sonbaharın kendini iyice belli ettiği aydır, aslında eylül ayı kadar romantik olmasına rağmen, onun kadar sıkça şiirlere romanlara konu olmamıştır, bunun da sebebi benim kanaatime göre günlerin kısalmasının artık iyice belli olmasıdır.
Bu yıl ekim ayı büyük ölçüde Rebiülevvel ayı ile çakışıyor, ayın 7sinde ise kandil var.
Ekim ayının en büyük bayramı ise elbette ki 29 Ekim Cumhuriyet bayramıdır.
Dolunay 9 Ekimde koç burcunda geçekleşecek, yeniay ise parçalı güneş tutulması eşliğinde 25 ekimde ve akrep burcundadır.
Türkiye’nin burcu da akrep burcu olduğundan bu tutulmanın ülkemize güzellikler getirmesini diliyorum.
Ayın başında Merkür gezegeni retro hareketten çıkacak olsa da, bütün uzak gezegenler ay boyunca retro devam edecekler. Bunun anlamı muhtemelen işlerin pek de iyi gitmeyeceği şeklinde yorumlanabilir.
Ekim ayı sonlarına doğru artık yaz sebzelerinin bostan bozumu yapılıp, kış sebzelerinin ekimine başlanması gerekir. Birçok yerde zeytin hasadının başladığı ve ağaç dikmek için uygun olduğu düşünülen bir aydır.
Börtü böcek yavaş yavaş saklanmaya başlar. Göçmen kuşların, Anadolu kültüründe önemli yeri olan turnaların göçtükleri, balıkların Marmara’dan Karadeniz’e geçtikleri, deniz balıklarının bol olduğu ve yavaş yavaş lezzetlenmeye başladığı aydır.
Kişisel olarak artık soğuk havalar ve kısa günler iyice şekillenmeye başladığı için özellikle emeklilerin kışı mutlu geçirecekleri bir uğraşı edinmelerini şiddetle öneriyorum.
Bu yıl eylül ayı sefer ayının beşinde başlıyor, ayın 27sinde ise rebiülevvel ayı başlayacak. Ayın en önemli gök olayı 23 eylüldeki sonbahar ılımı (gün tün eşitliği), bundan sonra ise artık kuzey yarıkürenin sonbahar mevsimi başlıyor. Yavaş yavaş yaprakların sararmaya yüz tuttuğu zaman geldi.
Bu ay bütün uzak gezegenler retro, yakın gezegenler ise düz harekette, 10 eylülde aslan burcunda dolunay, 26 eylülde ise terazi burcunda yeniay gerçekleşecek. Gezegen gözlemi yapmak isteyenler için en güzel görünen gezegen bu ay Jüpiter olacak, ufak bir teleskop, ya da dürbün kullanılırsa tadına doyum olmaz.
Geleneksel olarak 2 eylülde Mihrican (sonbahar başlangıcı), 7 eylülde bıldırcın geçimi, 13 eylülde çaylak, 28 eylülde kestane karası (Marmara’da balıkların bollaşması), 30 eylülde ise turna geçimi fırtınası var. Fırtına isimlerinden de anlaşılacağı gibi yurdumuzun üzerinden geçen kuş göçü yolları bu ay bir hayli yoğun. Kuş gözlemi, fotoğrafçılığı yapmak için güzel bir zaman.
Eylül ayı, sararan yapraklar, ılık yağmurlar, son deniz sefaları, incir, bağ bahçe bozumu, kış hazırlıkları, okul ve şiir zamanıdır.
Şairinin kim olduğu bile ihtilaflı bir eylül şiiri gelsin o halde…
EYLÜLDÜ
Eylüldü. Dalından kopan yaprakların Sararan yanlarına yazdım adını Sahte bir gülüşten ibarettin oysa. Ve hiç bilmedin ellerimin soğuğunu.
Eylüldü. Di’li geçmiş bir zamandı yaşadığımız Adımlarımızın kısalığı bundandı Bundandı gözlerimin durgunluğu. Sarı sıcak cümlelerde sözün kadar yalan, Ellerin kadar ıssız, Sen kadar zamansız molalar veriyordum Ve çocuksu bir bencillikti hüznümüz.
Eylüldü. İzlerini çizdiği zaman ansızın gidişin, Şimdi yoktu bi anlamı suskunluğun. Çırılçıplak kalakaldım sessizliğinin orta yerinde. Sonra sesime yankı vermeyen uçurumlar kıyısında yürüdüm bir zaman En çok sesini aradım. Gözlerinse asılı bıraktığın yerdeydiler hâlâ. Gözlerini sildi zaman..
Ağustos ayı adını bir Roma imparatoru olan Augustus’tan almıştır. Augue kelimesi Latincede, “artmak, büyümek, yücelmek” anlamına gelmektedir, Türkçeye de Latinceden geçmiştir; aslında Türkçede bu aya “Harman ayı” denir. Hem yaz sebzelerinin büyüdüğü, hem de hasat edildiği zaman olması dolayısıyla her iki isim de ayın anlamına uygun düşmektedir. Yılın en az yağışlı ve en sıcak zamanları olduğu ve bitkiler sararmaya başladığı için içinde sarı ya da sıcak olan herhangi bir kelime de uygun düşerdi. Karadeniz ise bambaşka bir hikaye; bazı yıllar aşırı yağışlar olur, güneş yüzü görmeden Ağustos biter, bu nedenle ağustos ayı ‘çürük ayı’ olarak bilinir.
Eskiden eyyam-ı bahur diye isimlendirilen, yılın en sıcak günleri Ağustos ayının ilk haftasına karşılık gelir, anneannem bu zamanlarda ıslak ten üzerine sıcak rüzgar değerse vitiligo olacağına inanırdı. Bu zamanda güneş çarpması açısından da dikkatli olunması gerekmektedir, gerçi bu sene yılın en sıcak haftası temmuzun son haftası olacak gibi tahminler yapılıyor. Bakalım yaşayıp göreceğiz.
Ağustos ayının yarısı yaz, yarısı güz diye bir atasözü de vardır, gerçekten de ayın ortasından itibaren rüzgar esmeye başlar ve ayın 23ü civarında sıcak rüzgarların sonuncusunun da estiğini, bundan sonra artık sonbahar havasının kendini belli etmeye başlayacağı düşünülür.
Bu yıl ayın 12sinde saat 04:35 de Oğlak burcunda Dolunay, 27 sinde saat 11:16 de Başak burcunda Yeniay gerçekleşecek. Temmuz ayının 30unda başlayan Muharrem ayı 27 ağustosa kadar devam edecek, 28inde Sefer ayı başlayacak. Muharrem ayı bilindiği gibi Aleviler için oruç ayıdır, Ağustos’un 8’i ise bu oruçla ilgili olmasına karşılık herkes tarafından kabul gören aşure günüdür.
Temmuz ortasından eylül başına kadar devam eden ve kuzey doğu yönünden (Perseus (kahraman) takımyıldızının olduğu bölgeden) çıkar gibi görünen Perseus yıldız yağmuru en iyi 11-12 Ağustos gecesi görünür. Bu yıldız yağmuru; 26 km çapa sahip ve güneş çevresindeki tutunu 133 yılda tamamlayan, 109P/Swift-Tuttle kuyruklu yıldızının yörüngesinin dünya yörüngesine değdiği için görülmektedir. Ne yazık ki saatte 100 civarı yıldız kayması gözlemlenebilen yılın en görkemli yıldız yağmuru bu yıl dolunay zamanına geleceği için pek güzel gözlenmeyecek.
Bu ay astrolojik olarak Jüpiter, Satürn, Neptün ve Plüton retro harekette olacaklar. Jüpiter (şans, büyüme) ve Satürn (zaman, inşa etme) mesleki gezegenlerdir, Neptün akıl karıştırıcı ve ilham verici, Plüton ise dönüştürücü ve yok edici gezegen olarak tanımlanır. Hepsinin tersine hareketi hiç de hayra alamet gibi görünmüyor. Bakalım daha neler göreceğiz.
Bu yıl 30 Ağustos Zafer Bayramının yüzüncü yıl dönümüdür. Bundan 100 sene önce, 1922 yılında 26-30 Ağustos tarihleri arasında, Atatürkün, bir ülke kurma hayallerine inanan kahraman yıldızlar Afyon Kocatepe’den, Kütahya Dumlupınar’a doğru aktılar. Bu an Nazım Hikmet’in unutulmaz şiiri ve simgeleşmiş resmini çeken Ehem Tem’ın fotoğrafı çekme anısı ile bitirmek istiyorum.
NAZIM HİKMET (KUVAYI MİLLİYE DESTANI)
Dağlarda tek tek ateşler yanıyordu Ve yıldızlar öyle ışıltılı, öyle ferahtılar ki şayak kalpaklı adam nasıl ve ne zaman geleceğini bilmeden güzel, rahat günlere inanıyordu ve gülen bıyıklarıyla duruyordu ki mavzerinin yanında birdenbire beş adım sağında onu gördü. Paşalar onun arkasındaydılar. O, saati sordu. Paşalar: “Üç” dediler, Sarışın bir kurda benziyordu. Ve mavi gözleri çakmak çakmaktı. Yürüdü uçurumun basına kadar, eğildi, durdu. Bıraksalar İnce, uzun bacakları üstünde yaylanarak ve karanlıkta akan bir yıldız gibi kayarak Kocatepe’den Afyon ovasına atlayacaktı.
Etem Tem, fotoğrafı nasıl çektiğini, 1960 yılında Fikret Otyam ile yaptığı söyleşide anlatmıştı: “O sabah Kocatepe’de bulunuyorduk. Taarruz, şafak vakti saat beşte başlamıştı. Mustafa Kemal Paşa, günler ve geceler süren yorgunluğuna rağmen ayakta, vaziyeti adım adım takip ediyor, direktifler veriyordu.Bir ara kumandanlardan ayrıldı. Tek başına, kayalıklar arasında dalgın ve düşünceli dolaşmaya başladı. Zaman zaman sahra dürbünleriyle düşman cephesine bakıyordu…Bir aralık o kayalık tepenin ucuna geldi. Hafifçe eğilmişti. Başparmağı dudaklarının arasındaydı… Hemen objektifimi çevirdim, adeta nefes almayacak kadar bir sessizlik içinde deklanşöre bastım, resmini çektim. Saat 11’di… O gün 7×11 boyunda sekiz on rulo film çektim. Birkaç tane 10×15 cam…Vakit yoktu. Ahır bozması bir yerde birkaç film yıkadım. Fotoğraflar birbirinden güzeldi. Hemen dört tane yaptım, ertesi sabah götürdüm. İçeri aldılar.Gazi, fotoğrafları aldı, baktı. Parmaklarını fotoğrafların üzerinde gezdirdi ve çekti: “Çok güzel, ” dedi.
Bu resmin aslı böyledir, her zaman olduğu gibi kalabalıkta tek başına ve düşünceler içinde
Mısır takvimine göre yılın ilk günü Temmuz ayının yirmisidir, çünkü bu gün gökyüzünde Sirius yıldızının en parlak göründüğü gündür. Yıllık Nil nehri taşkınları da bu tarihlere denk gelir, Nil Nehrinin bu coğrafyada ne kadar hayati bir önem taşıdığını hatırlarsak, eski Mısır uygarlıklarının bu tarihi yılın başı olarak değerlendirmesinin ne kadar anlamlı olduğunu kolayca anlayabiliriz. Sirius Yıldızı (Akyıldız) gökyüzünde güneş ve aydan sonra görülen en parlak cisimdir ve aslında çıplak göle görülen, bizim güneşimizin 2 katı büyüklüğünde bir beyaz cücedir, hemen her antik toplumda bir efsaneye konu olmuştur. Özellikle antik Mısır uygarlıklarında çok önemli bir yere sahiptir, dünyanın hemen her yerindeki antik uygarlıklarda sirius yıldızı için düzenlenmiş ritüeller mevcuttur, bir çoğunda Siriusun gazabından kurtulmak için kurbanlar kesilir.
Anadolu’da halk arasında isimleri olan bir çok rüzgarlı gün olsa da artık son yıllarda iklim değişikliği çok belirgin bir biçimde hayatlarımızı etkiliyor, mevsimler bilindik kurallara uygun gitmiyor. Bütün dileyebileceğim, inşallah bir taraftan sel, diğer taraftan orman yangını haberleri almayacağımız bir yaz geçirmek. Gökyüzünün atmosfer üzerindeki katmanlarında ise işler daha alışıldık şekilde yürüyor. Dolunay 13 Temmuz günü Oğlak burcunda, yeniay ise 29 Temmuz günü Aslan burcunda gerçekleşecek. Dolayısıyla ay döngülerine göre düzenlenmiş olan Hicri takvime göre 30 Temmuz’da Zilhicce ayı bitip Muharrem ayı başlıyor. Bu yıl kurban bayramı da 8-12 Temmuz günlerine denk geliyor.
Temmuz ayı, yaz günleridir. Eski Türkçede Tamu-z kelimesi, “çok sıcak” ve “cehennem” anlamına gelirdi, Türkçede ayrıca bu aya “orak ayı” veya “ot ayı” denmektedir. Ayrıca sözcüğün kökeni olan Tammūz, bir Babil ve Asur tanrısıdır (Sümerler’de Dumuzi olarak bilinir). Verimlilik tanrısı olan bu tanrının, baharda doğaya can verdiğine inanılırdı. Bu isimlerin ne kadar anlamlı olduğunu toprakla biraz olsun uğraşan herkes kolayca anlayacaktır. Dumuzi, Sümerlerin çoban tanrısıdır. Kitabı mukaddeste (Hezekiel 8:14) bereket tanrısı olarak adı geçmektedir.
Sümer destanı “Çoban ile Çiftçi arasındaki anlaşmazlıkta” her ikisi de tanrıça İnanna’ya talip olan Dumuzi ile Enkidu arasındaki çekişme konu edinilmektedir. İnanna’nın ağabeyi Utu çoban tanrı Dumuzi’yi kardeşine münasip görürken tanrıça tarım tanrısı Enkidu’yu ancak sonunda Dumuzi ile evlenmiştir.
Ayrıca Dumuzi’nin rüyası adlı destanda ve “İştar’ın İnişi” adlı efsanede baş roldedir.
İştar ve Dumuzinin hikayesinde yılın yarısında yaprakların yeşil, diğer yarısında ise dökülmesinin nasıl olduğunu anlatılır. Dumuzi ölüp yer altına girdiğinde karısı İştar peşinden gider, geri dönüş yolunu da bulmuştur. Ancak bir şekilde kocasına sinirlenir ve iblislere onu tekrar yeraltına götürmelerini emreder. Daha sonra pişman olur ve yılın altı ayı kız kardeşi ile dönüşümlü olarak yeraltında bulunmasını sağlar. Böylece Dumuzi kış aylarında yarım yıl yeraltında kaldıktan sonra bahar aylarında yeryüzüne çıkar ve tekrar karısıyla birleşir. Bu dönemde ağaçlar yeşillenir, hayvanlar çoğalır, doğa uyanır ve bereketlenir. Gılgamış destanında Sümer krallarının Çoban Tanrısı Dumuzi’nin soyundan geldiğinden bahsedilmektedir.
Bence hikayesi en güzel ay isimlerinden biridir.
Temmuz ayı bahçelerde otlar ve zararlılarla mücadele edilmesi gereke bir zamandır. Yaz sebzelerinin bir çoğu artık olgunlaşır, ıspanak, marul, yeşil soğan ve üreticiler için ikinci sebze dikimlerinin yapılacağı zamandır.
Temmuz ayında balıklardan; başta istavrit olmak üzere sardalya, çinekop, sarıağız, akya, orkinos, kaya balığı, trança, sinarit lezzetlidir.
Temmuz ayı, kurumsal çalışanlar için en gözde tatil zamanlarından biridir, özellikle deniz tatili için çok uygundur.
Bu yıl ve önümüzdeki yıllarda herkesin bilinçlenip, ormanlarda mangallı piknikler yapmaması dileğimi tekrarlıyorum.
Bu yıl Haziran ayı; hicri takvime göre Zilkade ayı ile çakışıyor (31 Mayıs Zilkade/ 30 Haziran Zilhicce). Ay döngüsüne göz atacak olursak; 14 Haziran günü yay burcunda dolunay, 29 Haziran günü ise yengeç burcunda yeniay gerçekleşecek. Yaz gün dönümü ise 21 Haziran, yani kuzey yarıkürede yılın en uzun günü, en kısa gecesi yaşanacak. Bundan sonra artık göksel yaz mevsimi başlıyor, günler yavaşça kısalacak.
Havanın açık olduğu günlerde, gün doğumuna yakın saatlerde gezegenler görünecek (Merkür ufka yakın ve zayıf görünürken, Venüs parlak). Bu ay belirgin bir yıldız kayması günü yok.
Maalesef bu yıl Haziran ayı hava tahminleri çok dengesiz. Hava aşırı sıcaklar ve fırtınalar arasında değişiyor, bir an diğerine uymuyor. Gece gündüz sıcaklıkları hala oldukça fazla, bu durum denizdeki müsilaj belasını biraz geciktirse de, bitkiler açısından pek uygun değil.
Haziran ayında halk arasında beklenen bazı fırtınalar vardır; 02 HAZİRAN Fırtına, 03 HAZİRAN Filiz Koparan Fırtınası (3 gün) (Yaklaşık 8 şiddetinde fırtına), 10 HAZİRAN Ülker Doğumu Fırtınası (3 gün) (Ülker takım yıldızının boğa burcunda görülmesi), 22 HAZİRAN Fırtına, 23 HAZİRAN Gün dönümü Fırtınası (Güneşin dünyaya en uzak olduğu dönem/Yaz), 27 HAZİRAN Kızıl Erik Fırtınası (2 gün) (Avrupa eriği sınıfında çiçek açma dönemi).
Haziran ayında bahçelerde yapılacak çok iş, geçirilecek çok zaman vardır. Bizim köyde bu yıl havalar çok geç ısındığı için, fide dikimi de oldukça geç başladı. Haziran ortasına kadar henüz büyümekte olan fideleri de dikmek mümkün. Ayrıca dikimi yapılan fidelerin yabani otlardan temizlenmesi, büyüyen fidelerin alt dallarının budanması, solan yaprakların kopartılması gibi işlemler var. Yağmur yağmazsa bu aydan itibaren fidanların sulanması da gerekiyor.
Bezelye, bakla gibi kışın dikilen bazı sebzelerin hasat zamanıdır. Çilek, kiraz gibi bazı ilk yaz meyveleri çıkmaya başlar.
Balık av mevsimi değildir, olta balıkçılığı zamanıdır; mercan, mersin, orkinos, orfoz, sardalya gibi balıklar yenilebilir.
Okulların tatil olduğu ve bir çok kişinin yazlıklara göçtüğü mevsimdir, deniz suyu sıcaklığı herkesin denize girebileceği kadar yüksektir.
Bu ayın ismi gene bir bereket tanrıçasından alınmıştır. Maia, Romalıların yağmur tanrıçasıdır; bu ayın başında kutlanan hıdrellez de su ile ilişkilidir, eski kültürlerin bunun gibi ortak noktalarının evrensel olması tesadüf değildir. Doğanın en güzel olduğu aylardan birine giriyoruz, her taraf yemyeşil, çiçekler açıyor, ancak bu yeşilliğin büyük bir su beklentisi var, önümüzdeki günlerde yağmur yağmaz ise yaz kurak geçerse beklenen ürünü almak mümkün olmaz. Dolayısı ile yağmur için niyetlenmeye değecek günler içerisindeyiz. Bunu yazınca Ankara’da geçen gençlik günlerimde sokakları bir anda sele boğan kırkikindi yağmurlarını hatırladım.
Bu yıl Mayıs ayına Ramazan Bayramı arife günü ile başlıyoruz, Ramazan bayramının ardından ise önemli bir doğa bayramı olan Hıdrellez geliyor. Hıdrellez gökte yıldız yağmurunun olduğu ve artık dünyanın kuzey yarıküresinin Hızır aylarına girdiği gündür, bundan sonra Kasım ayında Kasım günleri başlayana kadar yeşil kürede yaşayacağız.
Nisan ayının son günü güneş tutulmasını izleyerek, 16 Mayısta Akrep burcundaki dolunaya sırasında tam ay tutulması var, 30 Mayısta ise İkizler burcunda yeniay var.
Bu ay halk dilinde; Çiçek, Filiz kıran, Kokulya, Ülker, Kabak meltemi, Beravih rüzgarları gibi isimleri olan rüzgarlı günler de var. Ayın son gününde Sam yelleri yani sıcak rüzgarlar başlayacak. Mayıs ilkbahar ayı sayılmasına karşın artık pek çok bölgede deniz suyu da ısındığından denize girilebilen bir aydır.
Mayıs ayının balıkları oldukça çeşitlidir, normalde pek çok balığın lezzetli olduğu bir aydır, ancak geçen yıl olduğu gibi bu yıl da havanın ısınmasıyla birlikte deniz sümüğü ortaya çıkmaya başladı, bakalım bu yıl ne kadar balık yiyebileceğiz. Maalesef Marmara denizini balıkların yaşaması için uygun bir yer olmaktan çıkardık. İnsanoğlu; kendi yaşamının doğanın canlı olmasına bağlı olduğunu ne zaman idrak edecek, dünyanın insanlar için yaratıldığı yanılgısından ne zaman kurtulacak bilemiyorum.
Mayıs ayında sebzeliklerin hazırlanması ve fidelerin dikiminin tamamlanması uygundur. Bu yıl; yaz ayının oldukça kurak ve sıcak geçeceğine dair beklentiler var. Bu ekonomik durumda, herkesin balkonlarında, saksılarında, hatta pet şişelerde ufak da olsa üretim yapması çok uygun olur düşüncesindeyim.
