RÜYALAR, ÇEŞİTLERİ, RÜYA GERÇEĞİ, RÜYA ZAMANI MEKÂNI

Bizim toplumumuz için rüyalar en az gerçek hayat kadar önemlidir. Bu toplumun her bireyi istihare rüyası nedir, kehanet rüyası nedir bilir. Mutlaka ‘rüyaları çıkan’ birkaç kişi tanırsınız, belki de o kişi sizsiniz.

Rüyalarla ilgili bildiğim bazı şeyler var; her şeyden evvel rüyalar gerçek hayat rutinleri ile çalışmaz, uyanık zihin işleyişi ile uykudaki zihnin işleyişi tamamen farklıdır. Ancak gerçekten dingin bir zihinle dingin rüya görmek mümkün olabilir.

İkincisi de rüyaların dili semboliktir, bir şeyi olduğu gibi gösteren rüyalar çok enderdir, çoğu rüya simgeler şeklinde görülür.

Kehanet rüyalarında bu semboller ve onları yorumlamak zor olabilir. Mesela rüyada dişim çekildi, biri ölecek, ya da deniz gördüm, bu iş güzel ilerleyecek gibi hemen herkesin bildiği rüya sembolleri vardır. Fatma bir çocuk doğuruyorsa, gerçekte doğuracağını değil, çok önemli bir haber alacağını düşünürüz, Fatma’nın gerçekten doğum yapacağını ise çok daha farklı sembollerden, örnek olarak ulu bir kişinin ona yemiş yedirmesinden vb anlarız.

Bir de kişinin kendine özgü rüya sembolleri vardır. Örnek olarak bir çiftçi iseniz rüyalarınızda doğa ve ürünlerle ilgili sembolleriniz olabilir, şehir insanı iseniz makineler, saatler, şehir sokakları gibi simgeler size daha çok hitap edecektir. Elbette şehirde yaşayan doğa rüyası görmez demek istemiyorum. Mesela benim için kendimi çıplak görmek önemli bir şeyin göstergesidir, ama denize girerken çıplak olmak iyi bir rüyadır, şehir sokaklarında çıplak gezmek korkunç bir rüyadır. Yani benim çıplaklık simgesi bağlamına göre farklı anlam taşır. Bir arkadaşım ise kendini çıplak görünce mutlaka sırtından önemli bir yük kalkarmış. Yani aynı simge benim için farklı onun için farklı işliyor. Bunların farkında olmak lazım.

Rüyalarda zaman ve mekân algısı çok farklıdır, mesela benim oldukça sık gördüğüm rüyalardan biri de sembolik bir evdir. Eve girerim, ama artık evin her odası farklı bir yer, farklı bir zamandır, bir odada bir salonda bilimsel sunum yaparken, diğer bir odada uzayda süzülebilirim, bir başkasında ortaçağda bir şato görebilirim, mağara görebilirim. Yanımdaki kişiler her an değişebilir, birbirine dönüşebilir. Böyle ani zaman, mekân ve kişi değişimleri, son derece rüya mantığına uygundur. Ev genel olarak kişinin kendi iç dünyasıdır, bana sorarsanız bu kadar karışık olması normal. Şaka bir yana ev rüyaları, yorumlamasını bilen için, insanın gerçek bir ihtiyacının farkına varmasını sağlayabilir.

Rüyaların bir başka ortak özelliği de pek çoğunun unutulmasıdır, çoğu insan ancak çok güçlü bir rüya görmüşse hatırlar, bazıları hiç hatırlamaz. Rüya çalışması yaparken her sabah uyanıp rüyaları hatırlamak gerektiği üzerinde fazlasıyla durulur, bence önemli olanlar zaten hatırlanıyor, yani unutulan kalsın o kadar da üzülmeye değecek bir şey değil.

Bu ortak örüntü içerisinde içerik olarak ve insanda meydana getirdiği duygu olarak birkaç farklı çeşit rüya var.

Kâbus; korkutucu rüyalar diye düşünmek mümkün olsa da, insanda her türlü istenmeyen duyguları bırakan rüyalar demek daha doğrudur. Bence insanda üzüntü, sıkıntı, umutsuzluk yaratan rüyalar bu kategoride düşünülmelidir. Bu rüyaların karabasan (ya da uyku felci) denilen özel bir türü vardır ki, bu tür rüyada genellikle insan uyanır, içinde bulunduğu zor durumda kurtulmak için hareket etmesi gerektiğini bilir, ancak hareket edene kadar akla karayı seçer. Bu tip rüyada hareket edildiği anda uykudan uyanılmış olduğu ve rüya oldukça güçlü olduğu için kolayca hatırlanır.

Geçmiş zaman yaşantılarının görüldüğü rüyalar; bazen uzun zaman önce, bazen yakın geçmişte başımızdan geçen (genellikle kötü) olaylar simgesel olarak rüyalarımıza girer. Bu tip rüyalardan geçmiş zaman travmalarına ait ise, acı verici olduğu için rüya genellikle hatırlanır. Bunları kâbus olarak düşünmek de, geçmiş zaman travmalarına şifa çalışması olarak da düşünmek mümkün. Özellikle post travmatik stres bozukluğunun belirtilerinden biri; aynı rüyayı neredeyse bire bir aynı olarak defalarca, yıllar boyunca görmektir. Bizim neslin bütün öğrencilik hayatı, hayatta kalma mücadelesi olarak geçti. Ben de uzun yıllar boyunca fakültemizin önündeki meydanda geçen, ayrıntıları çok az değişen, hemen her anını tamamen hatırladığım ama burada yazmak istemediğim bir rüya gördüm. Önce bu rüyanın sıklığı azaldı, neredeyse 10 yıl boyunca giderek daha az sıklıkta gördüm, sonunda bitti. Post travmatik sendrom tanısı almadım, sanırım bu rüya beni gençlik yıllarında maruz kaldığımız terörden, korkulardan, kısıtlamalardan tedavi etti.

Günlük olayların yansımaları; işte burada gündelik yaşamda zihin ne kadar karışıksa uykuda da o kadar karışık oluyor diye düşünüyorum. Neyse ki bu tür rüyalar pek hatırlanmıyorlar. Eğer ben hiç rüya görmüyorum diyorsanız, belki de uykunuzda sürekli gündelik hayatın muhasebesini yapıyorsunuz. Eğer bu tür bir insansanız, önünüzde iki seçenek var; ya zihnini terbiye edeceksin, ya da bu tip rüyaları faydaya dönüştüreceksin. Yani uyumadan önceki son yaptığına dikkat edeceksin. Uyku sırasında gündelik hayatın üzerinden geçildiği için öğrencilere uyumadan önce ders çalışmaları önerilir, çünkü uykuda son okuduğunu sindirmeye devam edecektir. Benim bu şekilde çok ders çalışmışlığım vardır. Bu nedenle pek çok insan gece uyumadan önce dua eder, böylece gece zihnini meşgul edecek şeyleri denetim altına almayı umar.

Geleceğe dair işaretler bulunduran rüyalar; kehanet rüyaları bu guruba girer. Bir insanın gördüğü bir rüyayı, rüyanın kendinde uyandırdığı duyguları da göz önüne alarak, simgeleri yorumlamasına dayanır. Rüya yorumlarken mutlaka dikkat edilmesi gereken konu bu rüyanın sizde uyandırdığı duygudur, eğer rüyada kendinizi ferah, keyifli hissettiyseniz bu rüyanın kötü bir yorumu olamaz. Tersi de geçerlidir.

Gelecekten haber veren rüyalar bazen çok belirgin olsa da, çoğu kez üstü kapalı bir şekilde görüldüğü için genellikle yoruma ihtiyaç duyarlar. Bazı simgeler yaygın, bazıları ise kişiye özgü olduğu için, yorumlama işinde internet, ya da rüya yorum kitapları pek işe yaramaz. Kişi kendi rüyasını kendisi yorumlamalı, ya da çok güvendiği bir kişiye danışmalıdır.

Kötü rüyaları dile getirmemek, yahut etkisini azaltmak için akan suya anlatmak gibi adetlerimiz mevcuttur. Bütün bu adetlerin çok kadim gerekçeleri vardır.

Rüyalar gelecekten haber verebilir mi? Ne demişti Hayyam? Ve yazdı yaratılışın ilk sabahı/ Ne okuyacaksa kıyametin son şafağı. Belki de her şey zaten oldu ve biz sadece satırlar üzerinden parmak sürüyoruz. Dünyaya uyanık zihin ortadan kalkınca geçmiş, gelecek diye bir şey yok.

Uyku ile ilgili bilmediğimiz bunca şey varken, geçmişten görülüyorsa, gelecekten rüya görmek mümkün müdür sorusuna kolektif bilinç dışından, kadim köklerimden gelen bir cevap, bilimsel geçmişimden gelen bir cevaptan daha zayıf durmuyor.

Bu guruba sokabileceğim 2 alt gurup rüya vardır. Birincisi telepatik rüyalar; bu tip rüyalar genellikle sevilen bir kişinin zor zamanında ona dair kötü bir his, ya da çok güzel bir anında ona dair güzel bir his şeklinde olabilir. Bazen bir konu üzerinde çok kafa yorarsan o konuyla ilgili telepatik rüyalar da görülebilir. Benim kişisel hikayemden ne zaman bir hastamı rüyamda görsem (genellikle rüyayı hatırlamam, sabah kalktığımda o hasta aklımda olur) o çocuk (randevusu olmadan) en geç ertesi gün muayeneye gelirdi. Hatta muayenehanemdeki sekreterim ben bir hastadan söz etmeye başladığımda dosyasını önündeki masaya çıkarır, hastanın gelmesini beklerdi.

İkinci gurup ise istihare rüyalarıdır. Bu da belli bir durum ya da olay için kehanet rüyası görmek için hazırlanarak görülen rüyalardır. Gelecekle ilgili rüyalardan farkı işte bu belli bir olayın sonucunu görmek için rüya ısmarlamaktır. Kehanet rüyalarında ise herhangi bir konu ısmarlamadan görülen rüyalardır.

Lucid rüyalar; bazen insan rüya görmeye devam ederken, yarı uyanık bir hale gelir ve aslında rüya görmekte olduğunu fark eder. Kişi aynı anda canlı bir rüya görmekte iken, zihnin bir bölümü uyanmıştır. Rüya görürken, güya gördüğünün bilincine varmak lucid rüya diye tanımlanmıştır.

İşte bu durumda kişinin tam olarak uyanmadan rüyasına hâkim olma ve onu değiştirme yeteneği vardır. Bu tip rüyalarla insanın şifalanma ve hatta tezahür çalışması yapma olasılığı vardır. Lücid rüyalar da tam uyanmaya yakın görüldüğünden hatırlanması kolaydır.

Hem kehanet rüyaları, hem de Lücid rüyalar görürüm. Birinci elden biliyorum yani.

Uykunun da rüyaların da bizim henüz bilemediğimiz çok derin anlamları var. Bir hekim olarak uykunun tedavi edici etkisini, vücut tamir edici etkisini çok iyi biliyorum. Rüyalara gelince işte şimdilik burası büyük ölçüde muamma.

GERÇEKLER İZAFİDİR; KİŞİDEN KİŞİYE, ANDAN ANA, OLAYDAN OLAYA DEĞİŞİR

Filozof değilim, ancak Platon’dan, Kant’a kadar tarih boyunca bilinen hemen her filozofun gerçek üzerine ( filozoftan filozofa farklılıklar gösteren) düşüncesi olduğunu biliyorum. Zaten ‘gerçek nedir’ sorusuna yanıt aramak, dinlerin de, felsefenin de, tasavvufun da, bilimin de çıkış noktası değil midir?

Benim anladığım kadarı ile dünya üzerinde mevcut insan sayısı, çarpı olay kadar, yani sonsuz sayıda gerçek var. İnsanın ‘gerçek nedir’ sorusunu algılaması bile kişisel arka planının göstergesidir. Kişi bu soruyu ‘âlemlerin yaratıcısı’, ‘görünenin ardındaki gerçek’, ‘evren, doğa’, ‘elle tutulan gözle görünen nesne’, ‘bilimsel olarak ispatlanabilen bilgi’, ‘düşüncelerim, algılarım’……gibi sonsuz şeklinde yanıtlayabilir.

Bu sorunun tek bir doğru cevabı varsa da ben bilmiyorum, ancak gerçek denen şeyin izafi olduğunu insandan insana değiştiğini çok iyi biliyorum. Örnek olarak bir trafik kazasına şahit olan 20 kişi olsa, kazanın hemen ardından ifadeleri alınsa, her biri farklı bir şey anlatacaktır. Şoför farklı, çarptığı kişi farklı, arabanın yolcu koltuğundaki farklı, kaldırımdan seyreden farklı, kazaya uğrayan çocuğun yakını çok daha farklı anlatacaktır. Her hikâye, her anlatışta, her geçen zamanda yeniden ve yeniden farklılaşacaktır. 

Çünkü zihin olanı kendi arka planına göre olduğu gibi bağlama göre de tanımlar, mesela etrafında sandalyeler dizili bir masa gören birisi, masa ve sandalyeler bir evin salonunda ise bunu bir yemek alanı olarak, bir ofiste ise bir toplantı mekânı olarak algılar.

Sonra da artık bu bilgiyi dosyalayarak beynin bellek bölgesine atar. Hafızaya atılan bilgiler herhangi bir anımsatıcı olduğunda tekrar bilincin yüzeyine çıkarlar. Bazen bütün bağlamı toplu halde dosyalarız, mesela arada bir gittiğimiz bir dükkândaki tezgâhtarı, o dükkânda kolayca anımsarız, ama farklı bir yerde görsek bu adamı acaba nereden tanıyorum diye düşünebiliriz.

En somut gerçekler bile kişilerin zihinlerinde, kişinin içinde yaşadığı kültüre, aldığı eğitime, cinsiyetine, deneyimlerine, duygularına ve daha pek çok değişkene bağlı olarak imbikten geçirilir, yorumlanır ve o kişi ve olaya özgü öznel gerçeği oluşturur.  Bir konu ile ilgili olarak kendi öznel gerçeğine ulaşan kişinin, artık bu düşüncesini değiştirmesi çok zordur, büyük çoğunluğun değer yargılarını değiştirmek, atomu parçalamaktan çok daha zordur, tam anlamıyla zihin Nuh der peygamber demez, kendi doğrusunun bilindik kuytularında kendini güvende hisseder.

Bir olayla ilgili gerçeğin, inandığından farklı olabileceğini düşünebilmek ancak esnek zihinlerin harcıdır. İşte bu esnek zihinlerden âlimler, öncüler, gerçek liderler çıkar. Belki de toplumu etkileyebilecek yeni bir bakış açısı, yeni bir bilgi ya da yöntem ortaya atabilirler. Bazen bu yenilik kişiye zarar verse de, toplumu gelecek kuşakları aydınlatır.

İnsanlık tarihi inanılandan farklı bir şey söyleyenlere en ağır cezaları kesmesiyle ünlüdür. Galile’yi de Hallac-ı Mansur’u da unutmadık.

KENEVİR İPİNDEN BÜRÜMCÜK KUMAŞ DOKUNMAZ

Zerdüştizm, yaygın olarak ateşe tapma inancı olarak bilinse de, aslında güzel ahlak öğretisidir demek uygun olur. Çünkü birinci kuralları ‘doğru düşün, doğru söyle, doğru yap’  kuralıdır. Zerdüştizm , İran’da hala oldukça saygı gören bir dindir ve turist olarak İran’a gidip de yukarıdaki kuralın simgesi olan ‘Farevehar’ almayan kimse yoktur sanırım. Bu yazının bağlamında zihnini temiz ve doğru tut ki, güzel şeyler düşünüp, söylemene (niyet etmene) ve güzel şeyler yapmana sebep olsun diye sözü biraz değiştirebiliriz.

Her zaman söylediğim bir söz vardır; insan zihni şeytanın çalışma odasıdır. Zihin kadar geveze, kuruntulu, yargılayıcı, dırdırcı, yıkıcı başka bir şey var mı bilmiyorum. Sürekli bir şekilde kusur bulan, yargılayan, kin tutan bir zihinle doğru düzgün işler yapmak ne derece mümkün olabilir ki?

Böylesi bir zihin, kıdemli hekim olarak söylüyorum, birçok hastalığa davetiye çıkarır ve neredeyse bütün hastalıkların tedavisini zorlaştırır. Kanserli hastaların iyileşmesi için moralin çok önemli olduğunu duymuşsunuzdur, aslına bütün hastalıklar için aynı şeyi düşünmek mümkün.

Meditasyon yaparak zihninin işleyişini yavaşlatmaya çalışan bunca insan durduk yerde türemedi. İslam dininde günde 5 vakit namaz var, namaz kılarken Allah’ın huzurunda olduğumuza inanmak istiyoruz. Oysa pek çok kişiden duymuşumdur, ‘böyle şeyler (genellikle uygunsuz) nedense hep namazdayken aklına gelir insanın’ derler. Neden? Çünkü zihnin terbiye olmamış, huşu duymuyor,  beden tamamen otomatik hareketlerle namaz kılıyor.

İnsan zihninin işleyişi kolayına değişmez; değiştirmek isteyenlerin ise çok zaman büyük bir gayret içerisine girmeleri gerekir.  Çünkü doğru kumaşı dokumak için doğru ip, doğru tezgâh, doğru usta ve istek gerekir. Kendini değiştirmek, geliştirmek isteyen herkes, bu değişimin doğru yolda olması için önce büyük bir kendini iyileştirme çabasına girmesi gerekir diye düşünüyorum. Ne de olsa ‘emek yoksa, ekmek de yok’.

Bu yazının öznesi rüyalar olduğu için, düzgün rüya görmenin yolu düzgün zihne sahip olmaktır diyebilirim. Yani doğru (güzel) düşünce, doğru söz(niyet), doğru (güzel) rüya. İşte tek formül bu galiba.

VE YAZDI YARATILIŞIN İLK SABAHI / NE OKUYACAKSA KIYAMETİN SON ŞAFAĞI/ HAYYAM

Zamanı biz insan zihni ile doğrusal bir şekilde algılıyoruz. Böylece kabaca geçmiş, şimdiki ve gelecek zamandan oluşan, andan ana, günden güne ilerleyen ne olduğunu hiçbir şekilde tam olarak kavrayamadığımız ancak bütün işlerimizi, randevularımızı, kolumuzdaki zaman sayaçlarına göre düzenlediğimiz, bir şekilde mutlu iken çabuk, zorlandığımızda yavaş geçtiğini bildiğimiz, ama sürekli olarak geçmişten geleceğe uzanan bir boyut olarak algılarız.

Oysa hem tasavvufa göre, zaman noktasal bir şeydir,  yani her şeyin başlangıcında, ‘ol’ denilen anda, her şey aslında oldu, biz şimdilik, kendi boyutlarımızda olmak kaydı ile kısa bir süresinin üzerinden geçiyoruz.

Kuantum fizikçilerine göre ise zaman evrenin genişlemesine paralel olarak genleşen bir boyut olarak algılanır.

Çok insan gençlik zamanı, güzel zamanlar, kıtlık zamanı, kiraz zamanı diye hatırlar.

Su gibi uçup giden zamanlarda yaşamak dileğiyle, rüyalarda zamanın doğrusal olmadığını hatırlayarak bu bahsi de şimdilik kenara koyalım.

Bu yıl, artık şaşırmayı unuttuğumuz, her korkutucu olayı ‘ bu yıl, bu da olmasaydı şaşardım zaten’ diye göğüslediğimiz bir yıl oldu. Sanırım ileride, insanlık tarihi içerisinde, bizim yaşadığımız bu kısıtlı zaman diliminin en çok anılacak yılı bu yıl olacak, en azından tıp tarihi açısından böyle olacağını iyi biliyorum.

Çünkü bu salgın ve nasıl devam edeceği ve sonlanacağı konusu henüz meçhul, bu ve büyük olasılıkla gelecek yıldan salgın bilimi açısından alınacak bir sürü ders olacak.

Salgın başladığı günden itibaren, insanlık tarihine damga vurmuş diğer salgınlar dikkat çekti. Ancak bu deneyimlediğimiz salgın, önceki veba salgınlarına bir çok açıdan hiç benzemeyen bir salgındır. Damlacık yolu ile bulaşan bu boyutlarda salgının tek örneği, 100 yıl önce birinci dünya savaşında ortaya çıkan salgındır. Çünkü o zaman dünya savaşı dolayısıyla, daha önce örneği görülmemiş şekilde, kıtalar arası insan taşımacılığı ve ordu düzeni içerisinde toplu yaşam koşulları mevcuttu.

Dünya bu tarihten önce bu kadar sıkışık yaşamıyor, bu kadar uzaklara bu kadar yoğun insan dolaşımı olmuyordu, dolayısıyla damlacık yolu ile bulaşan bir viral salgının bu kadar hızla dünyayı dolaşması mümkün değildi.

Şimdi de hem çok kalabalık bir insan nüfusu var, hem de çok işlek bir insan dolaşımı var. Aslında bu yaşam şeklimizle, insanoğlu olarak, bulaştırıcılığı fazla, ölüm oranı düşük, damlacıkla bulaşan bir virüsün pandemi yapması için tam da uygun bir matriks oluşturuyoruz.

Bundan sonra da insan nüfusu en azından yakın gelecekte, azalma eğilimi göstermeyecek, şehirlerde toplu halde yaşamaya giderek daha da kalabalıklaşarak devam edeceğiz ve dünyayı giderek daha da bir birine yaklaştıran seyahat, ticaret alışkanlıklarımız da azalmayacak.

Sonuç olarak bir sonraki damlacık (hava yoluyla bulaş) pandemisi çok daha uygun bir ortamda, çok daha kolayca yayılacak. Çünkü virüslerin yaşam döngüsü böyle, onlar yaşamlarının devamlılığını sağlamak için, sürekli değişiyor( mutasyon).

İnsanoğlu evrim süreci içerisinde, en güçlü en dayanıklı tür olduğu için değil,  çevre koşullarına en iyi adaptasyon gösteren ve çevreyi kendi lehine (kısıtlı da olsa) değiştirebilen bir canlı olduğu için bu gün besin zincirinin tepesinde bulunuyor. Sonuç olarak bu salgın, gözlem yapıp bilimsel veriler ışığında gelecekteki salgınlar için başa çıkma modellerine ilham verecek.

Evet bu yıl işimiz sadece salgın olsaydı, belki de bu yılın uğursuz bir yıl olduğunu düşünmeyecektik, ama yıl boyunca meteor düşmesi dahil, her türlü doğal afetler de bir türlü hız kesmedi.

Dün, bizim de evde otururken ciddi derecede hissettiğimiz İzmir depremi oldu. Aslında bugün gerçekleşecek olan mavi dolunay, boğa burcunda, Uranüs etkisinde ve ülke astroloji haritasının çok stratejik bir noktasında olduğu için, astrologlar 31 ekim tarihi civarından kasım ortasına kadar deprem riskinin arttığını bildirmişlerdi. O nedenle, zaten bütün yıl boyunca ülkede neredeyse bütün fay hatları da aktif olduğundan deprem şaşırtmadı.

Beni asıl şaşırtan astrolojinin bu kadar iyi işlemesi oluyor. Çünkü bütün ömrüm boyunca, ‘burcun ne’ muhabbetlerine, kız tavlama taktiği ya da İngilizlerin ‘bugün yağmur yağıyor’ demesi kadar iletişim kurmak için boşluk doldurma sözleri olarak bakmıştım. Ancak son yıllarda yakın sosyal çevremde de astroloji ile ilgilenen bir çok kişi birikti, hatta eğer konuya bu kadar yabancı kalırsam giderek konuşmalardan bir şey anlamamaya başlayacağım diye korktum. Emekli olduğum yıl online bir eğitim bile aldım. Ancak o zaman bile pek de aklım yatmamıştı ama şimdi ne yalan söyleyeyim bu yıl en çok takip ettiğim kişiler astrologlar oldu.

Astroloji, gökyüzüne, yeryüzünden bakan ve gök cisimlerinin konumlarının daha önceki deneyimleri göz önüne alarak bizi nasıl etkileyeceğini tahmin etmeye dayalı bir yöntem.

İçinden geçtiğimiz zaman dilimi bize besin zincirinin tepesindeki konumumuza rağmen doğa karşısında ne kadar naif olduğumuzu kafamıza vura vura öğretiyor. Hal böyle olunca da doğa gözlemine dayalı ve ona zarar vermeyen her yöntem kabulüm. Hatta, günler geçip yaşım ilerledikçe, giderek  içimdeki şaman kendini daha fazla ortaya çıkarıyor. Bu dolunay anında biz de kendimizce bir toprak ritüeli yapacağız.

Tasavvufta, kuantum fiziğinde ve daha bir çok öğretide insanın ilahi gerçeğe ulaşabilmesi için kendi içine bakması gerektiği öğütlenir. Çünkü hem felsefi, hem de bilimsel olarak aslında bütün varlıklar gibi biz de evrenin materyalinin (fiziksel boyutta, enerjitik boyutta) bir parçasının yoğuşmuş (paketlenmiş) bir parçacığıyız. Bizi oluşturan her bir atom tanesi bizi çevreleyen ortamla sürekli değişim halindedir. Yani birkaç ay içerisinde şu anda içimizde var olan her bir atom değişmiş olacak.

Bu bağlamdan bakınca içimize bakmak gerçekten de ilahi hakikate ulaşabilmenin bir yöntemi gibi duruyor. Ancak insan duyum ve algıları bunu fark edebilecek düzeyde değil.

Galiba ilahi gerçeğin (bütün varoluş) sırrına ermek için içe bakmak kadar dışarı, bizi çevreleyen her şeye bakmak daha da  önemli. Çünkü en azından bu durumda 5 duyumuzu işin içine sokabiliyoruz.

Bu kadar laf kalabalığını yapmaktan kastım, bu dolunayda yapacağım gibi doğaya adanmış ritüellerin göründüğünden daha derin anlamlar taşıdığını anlatabilmek. Aslında doğanın bir parçası olduğumuz bilgisi DNA’larımızda mevcut. Atalarımızın her bir doğa olayı için başka bir tanrı düşünmeleri hiç de anlamsız değil. Modern insanlar olarak sadece her şeyin, her varlığın, tek şey, tek varlık olduğunu anladık. Hepsi bu. Yani mesela suya, toprağa, gökyüzüne yaptığımız bir niyet (ritüel) bütün evrene yaptığımız bir niyettir.

Kendimizi karantinaya aldığımız, 10 gün sonra 2 ay olacak.  Neyse ki son bir haftadır salgın dalgası sönümlenmeye başladı gibi görünüyor. Ancak bizler hala evdeyiz, mantıkla düşününce sızlanmaya hakkımız yok, yine de insansız günler uzadıkça katlanması daha zorlaşıyor, zaman zaman karamsarlığa düşmemek elden gelmiyor. Bugün, bir de puslu, nemli keyifsiz bir hava var, yani tam depresyon havası, ben de yaptığım hiçbir şeyi hevesle yapmadım, her şeyi baştan savdım. Klasik davranış stilimdir, depresyon tedavisi olarak, bol bol karbonhidrat yedim, hiç pişman değilim. Ancak sadece birkaç saatlik depresyona iznim var, fazlası bana yaramaz.

Hıdrellez kapıya dayandı, üzerime çullanan bu bıkkınlığı atmak için çok güzel bir fırsat. Her sene yaptığım gibi Hıdrellezde bir çok ritüel yapacağım. Hatta bu yıl her zamankinden biraz daha fazla ya da farklı ritüeller yapmaya karar verdim. Mesela bu yıl diğer yıllardan farklı olarak dileklerimi 5 Mayısın ilk saatlerinde yazacağım, kağıdı gül dalına asmak işini her zamanki gibi.

Her yıl gerçekleşmesini istediğim şeyleri bir kağıda yazar, hatta resim çizer, 5 Mayıs akşamından bir gül dalına asarım, çok da sıkıca bağlamam ki rüzgar dileklerimi uçursun. Hıdrellez dileklerimin gerçekleşmeme ihtimali oldukça azdır. Bazen dileğimde hafif kaymalar olur ama gene de gerçekleşir, eğer gerçekleşmeyecek bir şey dilemiş isem, zaten ertesi sabah dilek kağıdımın halinden anlaşılır.

Bir sene, büyük bir kendini beğenmişlikle, gerçekleşeceğinden emin olduğum bir şeyi de yazmıştım. O gece feci bir rüzgar balkondaki saksıyı yerden yere vurmuş, bütün toprağı balkona sermiş, gülü kökünden çıkarıp, balkona fırlatmış fakat buna karşılık kağıdımı uçurmamıştı. O yıl isteğim gerçekleşmedi, büyük bir hezimetti. Yani Hıdrellez dileklerine çok inanırım.

Bu yıl istek kağıdımı (dilekçe) bir gece önceden hazırlama sebebim, 5 Mayıs gününün ilk saatlerinde Merkür’ün, Güneşin tam kalbinde olması. Bu birleşme astrolojik olarak yılda sadece birkaç kez meydana gelir ve 1,2 saat kadar sürer, bu süre içerisinde düşüncelerinize dikkat etmeniz gerekir, çünkü gerçekleşme olasılığı oldukça yüksektir. Ben de bu Hıdrellezde mademki böyle bir tesadüf oldu, fırsatı kaçırmayayım dedim.

Ülkemizde Hıdırellez kutlamaları, en coşkulu Hatay civarında yapılır. bu yörede Hıdırlık denilen ve Hıdırellezde ziyaret edilen su kenarları vardır. Bizim ülkede bulduğumuz her suyun kenarının mesire yeri olmasının bir sebebi var değil mi?

Her yıl mutlaka bir suyun kenarına gitmeye özen gösteririm. Çünkü Anneler (anneannem) her Hıdrellezde bir kayığa biner, 7 dere ağzı geçer ve bir de sanırım şimdi havaalanı inşaatı altında kalan denizin içindeki delikli bir taşın içenden geçerdi.

Trabzon’da iken benim Hıdrellez suyum Yanbolu Irmağıydı, orayı ziyaret ederdim. Eğer Yanbolu’ya gidemeyeceksem, mutlaka Değirmendere’yi ziyaret ederdim. Çanakkale’de ise boğazı ziyaret ediyoruz. Bazen Gelibolu yarımadasına da geçiyoruz.

Bu yıl yapacağım su ziyareti gene boğaz olacak, bu sene öyle uzak yerlere gitmek pek mümkün görünmüyor, evin önündeki ufak dereye gitmek de tuhaf olur. Yakın bir tarihte keşfettiğim, Umurbey sahilindeki ıssız, sulak alanda, boğaz kıyısında yürüyeceğim, nasıl olsa benim sokağa çıkma yasağım yok.

Hıdrellez sabahı, pencereleri açıp, içeriye bolluk, bereket, sağlık davet edeceğiz. Henüz hava tam aydınlanmadan ev halkından kısmetli biri evin kapılarından dışarı çıkıp, eve girecek.

Duygu ile Hıdrellez üzerine instegram sohbeti yapacağız. Bu sohbet için başka ne ritüeller yapılıyor diye araştırırken, cüzdan ve tencerelerin kapaklarını açık bırakıp, bereket davet edenler varmış, çok beğendim ben de yapmaya karar verdim.

Hıdrellez, Hızır ile İlyasın kavuştuğu, dünyaya bereketin geleceğinin habercisi olan gün olarak tanımlanıyor. Hızır ile İlyas’ın 2 ayrı karakter mi, yoksa tek bir insan mı ( varlık mı) olduğu bile net değil.  İlyas, bütün kutsal kitaplarda sözü edilen, her din tarafından kabul gören bir peygamber. Hızır ise, çok daha eski bir öğretiden geldiği belli olan, hiçbir kutsal kitapta adı geçmediği halde bütün semitik dinler tarafından kabul gören bir kült. Sanki kadim batını bilgilerle, semitik dinleri birbirine bağlayan bir köprü gibi.

Şu anda Kuran’da hiç adı geçmediği halde, Müslümanlar arasında Hz. Muhammet ve Hz. Ali’den sonra en çok hürmet edilen şahsiyet Hızır.

Hızır, bir peygamber değil, daha çok bir veli/Salih kişi olarak tanımlanıyor. Buna rağmen bu kadar geniş bir coğrafyada tanınması, herkes tarafından benimsenmiş olması, Hızır inanışının çok daha derin anlamlar taşıdığını düşündürüyor.

Bana sanki tek bir kişiden ziyade her insanın dönüşebileceği bir hal gibi geliyor. Yoksa,  Musa Peygamberle konuşan kişinin, Ahmet Yesevi’ye ders veren kişi ile aynı insan olması nasıl söz konusu olabilir?

Öyle ya herkes yeri gelir, bir başkasının derdine ‘Hızır gibi yetişir’. Hızır inanışını, doğaya yeşillik, insana bolluk, bereket, gönül ferahlığı veren hal olarak da tanımlamak mümkün.

Eskiden insanlar tabiatın kurallarına uygun olarak yaşar, dünyayı ve gök yüzünü çok iyi gözlemlerdi. Bütün varlıkların hava, su ateş ve toprak olmak üzere 4 elementten meydana geldiğine inanılırdı. Semavi dinler öncesindeki inanışlarda kutlanan 4 mevsimdeki, 4 bayram, 4 element ve doğa olayları ile ilişkilidir.

Her ne kadar, yazılı kaynaklarda, Hıdrellez bahar bayramı olarak geçiyorsa da, bundan pek emin değilim. 

Öyle ya ilk bahar bayramı açıkça Nevruz’dur, çünkü tam da ilk baharın başladığı gün kutlanır. Tam olarak gündüz ve gecenin eşitlendiği günde ( ilk bahar ekinoksu) kutlanır. Bu bayramda şenliklerin en önemli özelliği Nevruz ateşidir, bence ateş elementinin bayramı İlkbahar bayramıdır.

İki farklı ilk bahar bayramı olması biraz tuhafıma gidiyor, bence Hıdrellez yazın habercisi olan bir doğa bayramıdır. Hıdrellez, Eta Aquarit gök taşı yağmuru zamanına denk gelir. Bu gök taşı yağmuru dünyanın yörüngesiyle Halley kuyruklu yıldızının yörüngesinin kesiştiği günlerde meydana gelir. Hıdrellez, açıkça su ile ilişkilendirilir. Hatta Hızır denizlerin, İlyas karanın bereket habercisidir diye düşünülür. Hıdırellez, toprağın su ile buluşma, ağaçlara su yürüme zamanıdır diye açıklayanlar da olur. Sonuç olarak Hıdırellez bolluğun, bereketin, tarımın, sıcaklığın başladığı günlerin habercisidir.

Hıdrellezden sonra artık tarım zamanıdır,  aylarca eğlenecek zaman bulmak zor. Ancak hasat yapıldıktan sonra, elde edilen ürünü kutlamak için şenlik yapılır, hasat sonrası ise imeceyle kışa hazırlanılır. Hasat zamanı, pek çok ürün ve bahçeler için genellikle Eylül ayıdır. Açıkça toprakla ilişkili olan bu doğa bayramı, göksel değil, yeryüzünde gerçekleşen bir olayı kutsamak için yapılır ve bu nedenle tarihi net değildir.

Kış bayramı ise daha sonraları önce Mintraizmde Mintranın doğum gününe daha sonra da Noel’e evrilen, Nardugandır. Bu bayram da tam olarak günlerin uzamaya başladığı günde (25 Aralık) kutlanır ve asıl olarak hava (soğuk) elementi ile bağdaşır.

Bu salgın bize, doğanın güçleri karşısında ne kadar savunmasız olduğumuzu ve doğaya saygılı olmanın gerekli olduğunu tekrar hatırlattı. Şehir yaşantısında bu söylediklerim insana saçma gelebilir, ancak köyde yaşayınca bütün bu bilgilerin ne kadar önemli olduğunu yeniden fark ediyorum.

Hayatımda ilk kez, üstelik de yeni tanıştığım birisi (Yegane Hanım) ‘seni kim doktor olmak için zorladı, öyle hiç de doktor olmayı seçecek bir insana benzemiyorsun’ diyerek beni şaşırttı.

Oysa bütün ömrüm boyunca doktor olmayı isteyerek seçmedim dediğimde bunu kimse ciddiye almadı. Çünkü bunu söylediğim kişiler beni tanıyordu, beni öncelikle doktor kimliğimle kabul etmişlerdi, üstelik nasıl canla başla çalıştığımı da biliyorlardı.

Benim hakkımda en doğru çıkarımı yapan kişi ise sadece bloğumdan birkaç yazımı okumuştu, benim tıp doktoru olduğumu ise sadece ben söylediğim için biliyordu. Yazılarımı okuyunca hayata,  kendi annesi dahil tanıdığı diğer doktorlardan çok daha farklı bir pencereden baktığımı düşünmüş, asıl hangi mesleği yapmak istediğimi sordu, bu soru da benim için bir ilkti.

Anılarımı okuyarak hakkımda bir fikir oluştururken zihni serbestti, çünkü benimle ilgili bir ön kabulü yoktu, bana bakınca ‘doktor’ görmeye şartlanmamıştı, Ayşenur’u gördü.

Bir konuda şartlanmış değilsek konuya çok daha geniş açıdan bakabilme şansımız var. Bu çok önemli bir mesele bence, sanırım, dâhilerin bir konu ile ilgili bilgileri olsa da şartlanmıyorlar, böylece yepyeni bir bilgiyi ortaya koyabilecek, esnek bir düşünce yapısına sahip olabiliyorlar. Eğer bu esneklik olmasa gözünün önündeki gerçeği göremezsiniz. Çok bilinen örnekler verecek olursam, Watson ve Crick, yaptıkları deneylerde ortaya çıkan iplikçikleri, uzun süre denatürasyon (bozulma) iplikçikleri olarak tanımladılar ve üzerinde çalıştıkları hücrelerin bozulduğunu düşündükleri için deneylerini yarıda kestiler. Ancak uzun zaman sonra, bir anda, şartlanmaları çözüldü ve sonra aradıklarının aslında bu iplikler olduklarını anladılar. Yani DNA’yı buldukları, gözleriyle gördükleri halde uzun zaman bunun farkına varamadılar. Yine Kristof Kolombun sırf Hindistan’a yeni bir gidiş yolu bulacağım (şartlandı) diye sefere çıktığı için yeni bir kıta keşfettiğini anlamaması gibi.

Beyin esnekliği (plastisitesi) istesek de istemesek de yaşla giderek kısıtlanıyor. Örnek olarak yeni doğmuş bir bebek beyni dünya üzerinde konuşulan herhangi bir dili, hatta birden fazla dili, bir iki yıl içinde kolayca öğrenebilir.  Çocuklar da kolayca dil öğrenir, 8 yaşından sonra yabancı bir dili öğrenmek oldukça zorlayıcı bir şeydir, çünkü beyin esnekliği azalmıştır.

Zamanla beynin zihinsel yetenekleri farklılaşır, yavaşça yeni bilgilere kapanıp, bildikleri hakkında, deneyim kazanmaya, gelişmeye odaklanır.

Farkında olsak da olmasak da hayatımızdaki her şey hakkında bir kabul geliştirmiş yani şartlanmış olarak yaşıyoruz. Bir şey ya da konu ile ilgili ön kabulümüz eğer yaşadıklarımıza (tecrübe)  ya da bilgiye (bilim) dayalıysa bu durum bizim hayatımızı çok kolaylaştırır. Mesela daha önce yaptığımız bir yemeği kolayca yapabiliriz (tecrübe), daha önce hiç yapmadığımız yemeği, tarifini bir yemek kitabından (bilgi/bilim) alarak da yapabiliriz. Yoksa yemeği berbat etmek, ya da yapmaya niyetlendiğimizden çok daha farklı bir sonuca varmak mümkün.

Ancak bu ön kabuller temelsiz ya da yanlış bilgiye dayalıysa bir kara büyü gibi hayatı kısıtlar. Mesela ben bu yemeği yapamam diye şartlanırsanız, gerçekten de yapamazsınız.

Şimdi gelelim suşiden aldığım hayat derslerine.

Bundan çeyrek asır önce, henüz Türkiye’de suşi hiç bilinmezken, o zamanlar Amerika’da yaşayan dayıoğlu Emre, bir gün her ne hikmetse suşiden söz etmişti. Emre, en basit bir şeyi anlatırken bile, detaylandırarak, karşısındakinin anladığından tamamen emin olacağı bir şekilde anlatır.

Gündelik bir konuşma sırasında, hatır için çiğ tavuk yenir sözünden mi, o anda yediğimiz Türk yemeklerinden mi, yoksa iki ülke arasındaki yaşayış farkından mı söz açıldı bilinmez, Emre bana ayrıntılı bir suşi tanımı yaptı ve çiğ balık konusunda ön yargılı olmayıp yersen gayet lezzetli bir yemek olduğunu anlatmıştı.  

Ne kadar ayrıntılı anlatmış ve gözümde canlanmasını sağlamışsa artık, ilk suşi gördüğümde hemen denemek istedim ve gerçekten de çok sevdim. Ha bu arada not düşeyim, o gezide bizim guruptan suşi deneyen tek kişi bendim.

Çünkü Emre beni, bizim için çok farklı bir deneyim olan çiğ balık konusunda bilgilendirmişti. Bu bende açıkçası bir merak uyandırmıştı. Diğer arkadaşlarım ise çiğ balık konusunda net bir ön yargıya sahiptiler ve denemeyi  ret ettiler.

Buradan çıkarılacak ders; bilgi, hele de güvenilir bir kaynaktan alındıysa merak uyandırıyor ve ön yargıları kırıyor. Eminim ki eğer yıllar öncesinden Emre’yle yukarıdaki konuşmayı yapmamış olsaydım, o gün ben de denemeye kapalı olacaktım.

Daha sonra suşi salgını bizi de sardı, moda oldu. Moda olan bir şeyi denemek neredeyse sosyal bir baskı yaratır,  denemezsen günü yakalayamamış bir dinozor olursun (bu da farklı bir ders). Şimdi eminim o gün denemeyen arkadaşların hemen hepsi suşi denemiştir ve en az bir kısmı yemeye bayılıyordur.

İşte suşi Türkiye’ye geldiği günlerde benim malumatfuruş arkadaşlarımdan biri yapmayı denemiş ve başarmıştı. Sanırım yasmin cinsi pirinç kullanmıştı, o zamanlar bu tip pirinç de çok yaygın bildiğimiz bir şey değildi. Galiba sırf bu pirinci biraz zor bulduğu ya da ne bileyim sadece hava atmak için, bana suşi yapmak için özel bir pirinç gerektiğini ve zor bulunduğunu, başka cins bir pirinç yapışmayacağı için suşi yapılamayacağını söylemişti. Onun ‘özel pirinci’ bulduğu market zinciri de Trabzon’da yoktu.

İşte bu minik konuşma da bende bir ön yargı, ön kabul  yaratmış.  Aferin bana. Gerçi bu ön yargım hayatımı hiçbir şekilde etkileyecek bir şey değildi yani zararsızdı ama olsun, ön yargı edinmek için gereken bütün zihinsel basamakları izlemişim.

1. Madem ki ‘özel pirinç’ benim yaşadığım şehirde bulunamıyor, o halde benim bunu bulma şansım yok. ŞARTLARIM UYGUN DEĞİL DÜŞÜNCE BASAMAĞI.
2. Bu pirinci bulmadan suşi yapma şansım yok. ARAŞTIRMADAN, KULAKTAN DOLMA BİLGİYE İNANMA BASAMAĞI.
3. Bu durumda ben suşi yapamam. ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK BASAMAĞI ya da ZİHNİN YENİ BİR DENEYİMDEN KAÇINMA HİNLİĞİ ya da KONFOR ALANINDAN ÇIKMAMANIN DAYANILMAZ CAZİBESİ BASAMAĞI.

Böylece suşi yapmayı denemeyi aklımdan bile geçirmemişim. Yani daha denemeden yapamayacağımı kabul etmişim.

Daha sonra da yıllar boyunca aklımdan suşi yapmayı denemek geçmedi bile. Oysa mutfak işi severim, hele de evde dünya mutfağı denemekle övünürüm. Gittiğim ülkelerde yediğim yemekleri, bunlarda kullanılan baharatları aklımda tutar, dönüşte mesela İran, Hint, Viyetnam  mutfağından yemekler yaparım. Gene de suşi yapmak aklımdan geçmedi.

(Demek ki şartlanmayı pek ala becerebiliyorum, oysa yeni deneyimlere açık olmakla bilinirim. Kim bilir daha ne konularda şartladım, kısıtladım kendimi?)

Yahu sadece pirinci haşlayıp, sıcakken üzerine birkaç kaşık tuzlu, şekerli sıcak sirke döküyorsun, pirinç soğuyunca yapış yapış oluyor, istediğin gibi, istediğin malzemeyle sar gitsin.

Derken kilo verme konusunda da ‘nasılsa bir türlü veremiyorum, o halde bu konuda bir şey yapmama gerek yok’ düşünce yapısına sahip olduğumu fark ettim.  

Bu zehirli düşünceyi fark edince beslenme düzenimi değiştirdim. Sadece zayıflamak değil amacım, aynı zamanda öğrenilmiş çaresizliğime sığınarak (nasıl olsa kilo veremeyeceğim), konfor alanlarımın (neden kendimi durduk yerde zora sokayım) içine giderek daha da çok gömülerek yaşamaktan kurtulmak da istiyorum.  

Belki başka konular da fark edeceğim bakalım göreceğim.