Aslında ismi olan evler bizim aile geleneğiymiş, bunu geçen yazılarımda fark ettim. Pazar’daki aile evlerinin de hemen  hepsinin ya bulundukları mevkiden ya da içinde yaşayan insanlardan gelen isimleri vardı.

Dedemin babasının yani Hasan Ağanın evi, çarşının biraz üzerinde ‘Büyük Ev’ denilen tarihi taş binaydı. Bu ev, Pazar çarşısına biraz yüksekten bakan, Çitat (Aktepe) köyünün yolu üzerinde, siyah taştan yapılmış, oldukça görkemli bir binaydı. Evin bu 3 katlı, ancak oldukça harabe halini ben biliyorum. Sonradan çok ortaklı olan bu evin yerine apartmanlar yapılıp herkese hissesi karşılığında daire verildi.

Hasan Ağa, her odasına bir oğlunu ve ailesini yerleştirdiği bu evde yaşamış. Dedemin babası olan Hasan Ağa, gerçek bir derebeyi, sözü kanun yerine geçiyor. Hasan Ağa bir gün, gece bir rüya görmüş, sabah kalkınca da orijinali 5 katlı olan evin üstteki 2 katını yıktırmış.

Aslında galiba bu büyük evden önce o bölgede bir başka ev daha varmış ve yandıktan sonra büyük ev yapılmış. Bu evin geride kalan ‘ongure’sini İsmail Amca, Mualla Teyzeme vermiş. Çünkü teyzem, Muş’ta yaptığı mecburi hizmetini bitirip, hakim olarak çalışmak üzere geri dönmüş, İsmail Amca da kitaplık yapması için yıllardan beri öylece duran koca kalası teyzeme vermiş. Bu kalasın teyzeme verildiğini duyan kuzenleri gidip kalası 5 eşit parçaya bölmüşler iki parçayı alıp ve üç parçasını teyzeme bırakmışlar. Teyzem de tahta yetmediği için dolabın alt kısmını bu tarihi tahtadan, üst kısmını ise uygun başka bir tahtadan bir kitaplık yaptırmış. Bu kitaplık daha sonra yıllarca Pazar’daki evde balkonda mutfak kileri olarak kullanıldı. Şimdi tamir ve restore edilmiş haliyle bizim evde duruyor.

Tekrar ‘Büyük Ev’ dönecek olursak, benim anneannem (Anneler, Sare Hala) de ilk gelin olduğu zamanlarda, diğer gelinlerle birlikte bu evde yaşamış. Her odada başka bir gelin yaşayınca her biri, işleri bir başkası yapsın diye bekler, işler ortada kalırmış. Anneler bir seferinde şöyle bir olay anlatmıştı; mesela bir hayvan kesilir, bir odada çengele asılırmış, tabii bundan sonra etin parçalanma ve pişirilme işleri var, bayağı iş yani. O gelin öteki yapsın, bu gelin beriki yapsın diye diye bekler, eti çengelde çürüttükleri olurmuş. Anlaşılan bu klan halinde kalabalık yaşam  artık çekilmez olunca, Hasan Ağa oğullarının evlerini ayırmış, topraklarının her birine bir oğlunu yerleştirmiş.

Benim dedeme düşen mülk Pazar’ın girişindeki denizin içerisindeki bir kayanın üzerindeki ‘kız kulesinin’ çok yakınındaki topraklardı. Bu kule Karadeniz sahili boyunca devam eden, Cenevizlilere ait bir gözetleme sisteminin bir parçası olan bir yapıdır, ancak ‘Kız Kulesi’ olarak bilinir.

Dedeme ait bu arsadaki evi de ‘Kız Kulesi’ diye anıldı. Gerçi benim hayal meyal hatırladığım ilk ev yıkılıp yanına şimdiki ev yapıldı, ama adı hep aynı kaldı. Son senelerde yapılan tadilatlarla iyice büyütüldüğü ve Sermin’in de o zamanlar içinde yaşadığı bu eve sanal ortamda tarihi aile evine atıfta bulunarak ‘Büyük Ev’ ismini takması sonucunda, ismi değişti, Kız Kulesi, Büyük ev olarak anılmaya başlandı.

Benim çok az hatırladığım ilk evin yerinde şimdi 2 apartman yükseliyor. Bu eski evin avlusunun sahildeki çakıl taşlarından yapılmış bir mozaikle kaplı, mutfak zeminin toprak, çengeline sürekli kazan asılan bir ocak olduğunu hatırlıyorum. Gene  oturma odasının divanla çevrili olduğunu, arka odalardan birinin gene tavandan asılan sepetler içinde yiyecek saklandığını, üst kattaki odaların duvarlarına gömülü yıkanma yerleri olduğunu ve her nedense üst katın bazı noktalarında zeminin sallandığını da hatırlıyorum. Aslında bu evden o kadar küçükken ayrılmışım ki, bu kadar çok şeyi hatırlamam şaşırdılar.

Akraba evlerini ise Mualla Teyzemin bayram ziyareti rotasına göre yazayım.

Mahsar Beyin Evi (daha önce Azize Hanım? ) diye bilinen ev ilk ziyaret durağıydı, çünkü Pazar’ın batı çıkışında, gidilecek diğer evlerin ters yönündeydi. Kız Kulesinin hemen yanındaydı, şimdi üst o evin yerinde tünel var, evi üst yola yakın bir yerde yenilediler.

Buradan sonra Musa, Şermin, Yılmaz Telatarlar ve çocuklarının evi olan  Gaba’ya gidilirdi. Bu ev de (geçen yazıda kurabiye yediğimiz diye yazmıştım, Pazar’ın doğu çıkışındaki evdir. Şimdi hala eski haline en yakın duran ev olabilir.

Bu evden sonra ya da önce Annelerin genç kızlık evi olan Bulep’e uğranırdı. Bu evde bizim çocukluğumuzda büyük teyze ve yeğenleri yaşardı. Büyük teyze dediğim, Annelerin kız kardeşi,  Tahsin Bekir Balta ile nikahlı olup da hiç birlikte yaşamamış olan Mürüvvet Teyzedir.

Bu evden İsmail Amcanın, Çarşının üzerinde, Çitat yolunun başlangıcındaki evine gidilirdi.  Beylik; Asiye Halanın hamsili ekmeklerini, salatalık eşliğinde yediğimiz ev.

Buradan çarşıdaki akraba evlerine inilir, Halit Ağanın evine ( su börekleriyle meşhur), Ziya Basanın, Macit Amcaların evlerine gidilir. Dönüş yolunda da tabii eğer Gabadan önce gitmediyse Fazile Teyzenin evine uğrayıp limonata içip dönülürdü.

İkinci gün ise Zeynep Halanın, Ardeşen’deki evine gidilirdi. Bu ev de, bu güne kadar, orijinal haline göre bir duvarla ortadan ikiye bölünmüş olması haricinde aslına oldukça yakın bir şekilde muhafaza edilebildi.

Telatar, Balta, Basa akrabalardan yazım için yeni anılar ve revizyon istiyorum.

Karadeniz’den çıkıp da dünyanın tropikal bölgeleri hariç, her neresine gidersen git kendini ‘sudan çıkmış balık’ gibi hissetmemek elde değil. Sudan çıkmış balık betimlemesini asla ‘darb-ı mesel, özlü söz, atasözü’  (kendini garip, acemi, yalnız hissetmek) anlamıyla kullanmadım. Karadeniz bölgesinde hava o denli nemlidir ki, bir çok gün neredeyse solungaçlarınızdan nefes alırsınız, bölge dışında karaya çıkmış gibi olursunuz.

Yağmurlar, her yıl tekrarlayan seller, heyelanlar zaten biliniyor, ancak yağmayan/havada asılı kalan sular da çok önemlidir. Havadaki nem oranı % 90’nın üzerine çıkan bir bölgede yaşamayan kimse ‘ıslak havada’ yaşamanın ne demek olduğunu tarifle anlayamaz.

Çanakkale’de de bayağı nem olmasına karşın, bir Karadeniz kızı olarak hava bana oldukça kuru geldi. Mesela deniz kenarında yemek yiyorsun, tuz, tuzluktan kolayca akıyor, Karadeniz’de böyle bir şey mümkün değildir, tuzlukların içinde, nemi alsın diye yarıya kadar pirinç bulunur, gene de tuz akmaz.

İşte bu tuzluktan kolayca akan tuz benim o kadar dikkatimi çekti ki, yaşadığım evin adını ‘Kuru Tuz’ koymaya karar verdim ( İsim koyarak eve bir kişilik atfetmek, emekli hayatıma bir romans kazanmak istedim).

Bizim kızların da bu isim çok hoşuna gitti. Fakat bu ismin de bazı sakıncaları var, çünkü bol parası var anlamına gelen ‘tuzu kuru’ sözüyle karışıyor. Ayrıca, bu evde hiç evlenmemiş ve yaşları kemale ermiş 3 kız kardeş olarak yaşayacağız, ‘kız kurusu’ terimini de kolayca çağrıştırıyor. İsmin anlamı ise çok hoşumuza gitmişti, vaz geçmek istemedik. Kuru ve tuz kelimelerinin Lazcasını öğrendik, sonunda duyuluşu en güzel olan okunuşu ‘kurucumu’ yazılışı ‘kuru m’cumu’ da karar kıldık. Yani yarısı Türkçe yarısı Lazca bir isim.

Daha sonra bahçe kapısının yanındaki dik duvarı yaptırınca,  kocaman bir tabelaya KURU M’CUMU yazdırıp, tabelayı yoldan geçenlerinde de görebileceği şekilde, duvar tepesindeki badem ağacının altına diktim. Şu anda duvarda çıkan yabani sumak ağaçları tabelamı kapattılar, ancak sonbaharda yazıyı tekrar ortaya çıkartacak şekilde budama yapacağım.

Gerçi şimdi isim düşünsem, ‘Boreas Vadisi’ gibi bir isim koyardım, ama bölgedeki herkesin merakını çeken bu isim eve çok yakıştı diye düşünüyorum.

Neden eve bir isim vermeye bu kadar önemsediğimi ise geçen yazımı yazarken anladım. Çünkü ben neredeyse bütün hayatımı bir ismi/lakabı olan evlerde geçirmiştim.

Trabzon’da doğduğum ve çocukluğumun büyük bölümünü geçirdiğim Kunduracılar Caddesindeki apartmanın özel bir ismi yoktu, ama yazları yaşadığımız evin adı ‘Yıldızlı’ idi, oysa o evler ‘doktor evleri’ olarak bilinirdi. Tuhaf olan şudur ki Yıldızlıda diğer evde geçirdiğimiz zamanın belki yüzde beşi kadar zaman geçirmişizdir, ancak çocukluktan kalan anıların büyük çoğunluğu ismi olan evde geçmiştir.

Yıldızlı aslında evin içerisinde bulunduğu/ ya da komşu köyün adıydı, ama ev gerçekten yıldızlıydı. Şimdi şehrin içerisinde kalan bu bölgede, çocukluğumda hemen hemen hiç yapay ışık yoktu, geceleri bütün samanyolu ve takımyıldızlar gözlerimizin önüne serilirdi. Sürekli denize girip, bol bol derine daldığımız için sık sık kulağım ağrır, gece uyuyamaz, balkonda kapkaranlık ve uçsuz bucaksız denizi ve gökyüzünü seyrederdim. İlk yıllarda yüzüm denize dönükken sağ tarafta Trabzon, sol tarafta Akçaabat’ın ışıkları görünürdü (sonradan kapandı), gene de benim görüşümdeki göğü aydınlatmıyorlardı. Önümde uçsuz bucaksız Karadeniz manzarası olunca gökyüzünün seyrine doyum olmuyordu.

Trabzon’da Kunduracılar Caddesindeki evden sonra en uzun süre yaşadığım ev de ‘Güneş Hanım Apartmanı’ olarak bilinirdi, oysa apartmanın ismi yoktu, sırf teyzemin evi olduğu için herkes bu ismi takmıştı. Adres söylemez, sadece Güneş Hanım Apartmanı derdik herkes anlardı. Hatta sonradan bir ‘Güneş Apartmanı’ yapıldı, postacılar bir müddet, oraya gelen mektupları bizim eve taşıdı durdular.

Güneş Teyzem (Güneş Dobrucalı), Trabzon’da, Güneş Hanım ya da Hakime Hanım olarak tanınır ve sanırım son 50 yılda adını duymamış çok az insan vardır. Ben daha bebek iken Nasuh Eniştemle evlenmişler, uzun yıllar boyunca bizim apartmanın en üst katında oturdular. Ben Sibel’in olmasa da Ahmet’in doğumunu hatırlıyorum. Teyzemin çocukları da çoğu zaman bizim evde olurlardı, sonuç olarak ev çocuk yuvası gibiydi.

Teyzem ve eniştem çok uzun yıllar Trabzon’da hakim olarak çalıştılar.  Teyzemin mesleki anılarının bazıları fıkra gibidir.  

Bir gün orta yaşın üzerinde bir köylü kadını ruhsatsız tabanca taşıdığı için duruşmaya çıkartmışlar. Tabanca taşımak bölgede o denli normal karşılanan bir şeydir ki anlatamam. O zamanlar bölgede bol bol silahlı çatışma olur, bir kasabadan vurgun geldi mi, peşi gelirdi, bir günün içerisinde aynı ailelerde birkaç ölü, onlarca yaralı olması sıradan olaylardı.

Şimdi bile yaylaya çıkan herkes, tabancasına sarılıp birkaç şarjör kurşun sıkar. Trabzonspor maç kazanınsın, çevreden gelen silah seslerinden savaş çıktı sanırsınız.

Teyzem de kimseye kurşun atmamış bu kadını biraz azarlayıp, bir daha silah taşımaması için iyice korkutup, salıvermeyi düşünmüş. Kadın karşısında ayakta duruyor, teyzem ise kürsüsünden kadına ‘yaşından başından utanmıyor musun, silah taşımak da neyin nesi, hem de ruhsatsız’ anlamında söyleniyor. Konuşmayı iyice anlasın ve korksun, bir daha silah taşımasın diye uzatıyor. Kadın teyzemi uzun uzadıya, başı önde sessizce dinliyor, inkar edecek hali de yok, çünkü silah üzerinde yakalanmış. Neyse dinlemiş,  dinlemiş, sonunda teyzem ‘bu yaşta bir kadının silahla ne işi var’ gibi bir laf daha edince dayanamamış ve başını kaldırıp ‘ne yani çiplak mi dolanacaktum’ deyivermiş. Silah olmayınca kendini çıplak hissediyor demek ki. Teyzem kadının karşısında gülmemek için kısa kesip, ‘çıplak’ kalan kadını salıvermiş.

Boztepe’deki eve geçtiğim zaman, oraya da ‘Güverte’ ismini takmıştım. Çünkü evin salonu ve ön balkonu Karadeniz manzarasına ve karayele açıktı. Rüzgarlı günlerde denizin ez azılı halini yukarıdan da olsa evin içinde hissederek seyrederdim. Balkonun demirlerini de küpeşteye benzeterek, bir gemide yaşadığımı ve fırtınada evin denizde batabileceğini hayal ederdim. Çok fırtınalı günlerde, bir müddet denizi seyreder sonra, arkadaki çalışma odasında otururdum. 

Güverte ismi bu küçük ve şirin evime çok yakışmıştı.

Dayım Hasan Telatar ve yengem Ferzan Telatar, Hacettepe Üniversitesi henüz kurulmadan eğitim almaları için Amerika Birleşik Devletlerine gönderilen ve döndükten sonra da Üniversitenin çekirdek kadrosunu oluşturan ekiptendir.

Okuduğum üniversitenin resmi kuruluşu benim doğmamdan birkaç ay sonra olmasına karşılık, ben doğduğum zaman dayımlar Amerika’da eğitim almaktaymışlar. Eğer yanılmıyorsam orada 7 yıl kalmışlar. Dayım ülkenin ilk gasroenterologlarından, yengem de endokrincilerinden biridir ve her ikisinin de sonradan öğrencisi oldum.

Çocukluğumun ilk yıllarında, hayal meyal ‘dünyanın diğer ucundaki dayı’ temasını ve annemin uzaktaki dayıma mektuplar yazdığını hatırlıyorum. Hatta, fakültede okurken bu mektuplardan birini de dayımın Ankara/ Gazi Osman Paşadaki evinde bulup okumuştum. Bu mektupta annem, dayıma benim doğduğumu haber veriyor.

Dayımlarla ilgili gerçekten hatırladığım ilk anım; ben 5 yaşındaydım ve Pazar’daydık, dayım ve yengem Amerika’dan Türkiye’ye dönmüşler ve aile ziyaretine geleceklerdi. Evde gayet belirgin bir heyecan vardı, ben de genel heyecana ayak uydurmuş, hiç tanımadığım dayım geliyor diye ve evin önündeki beton üzerinde tek ayak üzerinde döne döne dans etmiştim.

Dayılar geldiğinde bana bir jüpon getirmişlerdi, o zaman Türkiye’de hiç olmayan ve aslında elbise altına giyilmesi gereken bu giysiyi, elbise gibi giyip elimde bir çiçekle poz vermişim. Pazar’daki evin üzerinde çekilmiş (o zaman evin üzerinde çatı yoktu, inşaata bir kat daha eklenmesi  ihtimaliyle yer yer demirlerin yükseldiği, kenarlık olmayan, teras gibi bir düzlüktü) güneşten gözlerim kamaşmış bir resmim vardı. Bu resim şimdi nerede bilmiyorum.

Dayımla yengemin benimle hemen hemen yaşıt olan kızları Amerika’da daha bebekken vefat etmiş, sanırım Türkiye’ye döndükleri zaman yeniden bir çocuk sahibi olmak istemişler.

Dayımlar döndükten sonra, bu sefer mektuplar bitti, telefonla konuşma devri başladı. O zamanlar Ankara’yla konuşmak için önce santral aranır, şansın varsa birkaç saat içerisinde hatlar bağlanırdı. İşte bu konuşmalardan birinde yengemin hamile olduğunu öğrenen, annemin heyecanla çığlık attığını duymuştum. Bu haberle annem ne kadar mutlu olduysa artık, onun sevincini görüp, bunun çok güzel bir haber olduğunu anlamıştım. Gene bu kez de Trabzon’daki evin koridorunda tek ayak dansımı yapmıştım.

Emre’yi, Trabzon’a ilk getirdikleri zaman birkaç aylık bir bebekti. Yengemin  elbisesi ile aynı kumaştan dikilmiş bir tutum giydiği için, annesinin kucağında uyuyan bebeği ilk anda seçememiştim.

Emre’yi o zamanın Türk adetine ters, ancak pediatrislerin önerdiği şekle göre yüzü koyun yatırıyorlardı. Sonuç olarak kafası çevredeki bütün bebeklerden farklıydı. Onu ilk gören herkes, önce kafasının şeklini fark ediyordu.

Daha o zamanlardan bu kafanın akıl dolu olduğu belliydi. Daha 7/8 aylıkken, arabasının sapına yapışır, Yıldızlıdaki evin geniş koridorlarında yürüme talimleri yapardı. İkinci gelişlerinde henüz 2 yaşına girmemişti, ama mükemmelen konuşmaya başlamıştı. Bir gün denizde kayıkları görmüş ve annesine ‘’Ferzan bak, iki tane minik kayık yüzüyor uzakta’’ demişti. Bu cümlesi öğretmen olan annemin çok dikkatini çekmiş ve bir hayli üzerinde durmuştu. Şimdi bir çocuk hekimi olarak o yaşta bir çocuğun 30/40 kelime bilip, 2 kelimelik cümleler kurmasının yeterli olduğunu biliyorum.

Konuşmaya başladığı andan itibaren de her şeyi merak edip sorgulamaya başladı. Ama öyle her çocuk gibi bu ne diye sormazdı, cevap verebilmenin oldukça zor olduğu sorulardı. Birkaç yıl sonra artık kimse sorularına cevap veremez olmuştu.

Emre’nin çocukluğunun en bilinen özelliklerinden biri de iştahsızlığıydı. Bizim kültürde çocuk bakmanın birinci kuralı karnını doyurmak olduğundan, ona yemek yedirmek bütün bir günü alan bir uğraş hali alırdı. Zavallı çocuğun, sabah kahvaltısı öğlen yemeğine, öğlen yemeği ise akşam yemeğine kadar sürer, ona yemek yedirmekle görevli biri elinde çatalla peşinde koştururken, o ağzındaki lokmayı alt dudağının içinde biriktirip, gün boyu pelikan kuşu gibi dolanırdı.

Beş kız kardeşin arasında tek erkek kardeş olan dayımın tek çocuğu olarak, halalarının paşasıydı. Mukaddes Halası (MUKE)  Emre’ye bakmak için yıllarca Ankara’da kaldı.  Birkaç yıl sonra, Emre’nin, ‘arabalar fren yapınca hemen duruyor da trenler fren yapınca neden hemen durmuyor, bir dalgıç denizin altındayken, deniz suyu içeri dolmadan, denizaltına nasıl girebilir, her hafta aynı günler tekrar tekrar nasıl oluyor’ gibi sorularından yılıp, ‘bu çocuk beni sersem etti’ diyerek, artık Ankara’ya gitmedi.

Emre’nin, 5 tane gerçek halası var, Pazar’daki akraba kadınların hepsini da hala diye tanıtıyorlar. Annemin hastalığı sırasında sık sık Ankara’ya gider ve dayımlarda kalırdı. Bir gün Emre ağlayarak ‘hala’ diye seslenmiş, annem ‘efendim’ diye cevap verince, Emre, Mukaddes Teyzemi kast ederek ‘ben esas halamı istiyorum’ demiş. O hala bolluğunda çocuğun kimlerin gerçek halası olduğunu öğrenmesi zaman almış demek ki.

O sıralar bir çizgili çocuk hikayesinde uçan fil ‘Dumbo’ ile,  filin fare arkadaşı ‘Timoti’ vardı. Emre, Dumbo, annem de Timotiydi.  Timoti, Dumbonun burnunda seyahat ettiği için, kitabı okurken, annem Emre’nin burnuna parmaklarını koyardı, böylece filin burnundaki fare olurdu. Emre hala annemden söz ederken ‘favori halam’ der. Oysa o zamanlar anneme timoti hala, Mukaddes teyzeme de asker hala derdi.

Dayım, çocukken Emre’yi kurt ile korkutmuş. Kurt onun için çok önemliydi. Kurt sözü ederken bile gözleri açılır, dudakları büzülür, ağzını doldura doldura ‘kurt’ derdi. Birkaç kurt korkusu hikayesi de aile arasında epeyce konuşulur.

Annemin ameliyat olması gereken zamanlardan birinde, birkaç teyzem ve hatta annemin teyzesi de, hep birlikte dayımın evindeymişler. Benim en büyük teyzem bayağı horlardı, annemin teyzesi ise ondan da beter horlardı. Üstelik ikisi de bir yükselip, bir alçaltarak, arada melodi değiştirerek, ancak tamamen farklı, bir birinden net olarak ayırt edilebilen ezgilerle horlarlardı. Gece evde artık nasıl bir gürültü kopardılarsa, Emre sessizce annemin yatağına gitmiş ve korku içerisinde ‘hala evde kurt mu var?’ diye sormuş.

Bir seferinde ben de Ankara’dayım, dayım o zamanlar Gima olan binanın önünde park etti. İçeriye sadece birkaç dakikalığına gireceği için Emre’yle beni arabada bıraktı. Giderken de kapıyı sakın kimseye açmayın diye tembih etti. Biz tuhaf bir yerde park etmiş olduğumuz için, biraz sonra bir adam geldi ve bize arabayı ileri almak istediğini söyledi. Ben de daha çocuğum, Emre iyice ufak, korkudan benim yanıma büzüldü, ben de bayağı korktum, ama bir dolu şey söyleyerek adamı püskürttüm. Adam gitti, ama bu arada biz de oturduğumuz yerde macera yaşamış olduk.

Biraz sonra dayım geldi, arabaya biner binmez, heyecanla az önce bir adam geldi cama vurdu, bize kapıyı açın dedi ama açmadık diye anlatmaya başladım. Emre hemen araya girdi ve ‘halbuki kurt’ diyerek beni düzeltti. Adamdan nasıl korktuysa artık, bu kadar korkunç birisi adam olamaz, olsa olsa kurttur diye düşünmüş demek ki.

Şimdi o çocuk büyüdü, kafasının şeklinin hakkını verdi. Girdiği bütün matematik yarışmalarına, üniversite sınavında derece aldı, OTDÜ’yü birincilikle bitirdi, MIT üniversitesinde doktora yaptı. Şimdi Lozan Üniverstesinde profesör.

Birkaç ayda bir benim yazılarımı toplu olarak okuyor. Hafızası da annesi gibi bir hayli kuvvetli olduğunda özellikle aile tarihi hakkında yazdığım yazılarda beni bir hayli düzeltiyor. Geçen gün, Mualla teyzemle ilgili yazım üzerine bana telefon açtı.

Yazıda Laz Yaşar diye tanıttığım adamın lakabı aslında Tarzan Yaşar imiş. Emre, adamla tanışmış, onu Baba filmindeki bir karaktere benzetiyormuş, o gemi kaçırma hikayesinin gazete haberlerini bile buldu.

Bir diğer konu ise teyzemin yazıda belirttiğim gibi ağır ceza değil asliye hakimi olduğunu söyledi. Aslında benim aklımda ağır ceza diye kalmasının da geçerli bir nedeni varmış, onu da kendi anılarıyla bezeyerek anlattı.

Dedim ya Emre halalarına göre paşaların paşası.

Emre sanırım lise yıllarındayken, bir ara hukuka merak sarmış, Mualla teyzem de onu bir yaz boyunca mahkemeye götürmüş.

Mualla teyzem asliye ceza hakimi olduğu halde, ağır ceza davaları 3 hakimden meydana gelen bir kurul tarafından görülürmüş, teyzem de Rize’nin en kıdemli hakimi olarak, o kurulda görev alırmış. Ben bu nedenle onu ağır ceza hakimi sanıyormuşum.

Bütün bir yaz boyunca Emre, Rize’de görülen bütün ağır ceza mahkemelerine girmiş. Teyzem Emre’nin seyirciler arasında oturmasına rıza göstermediği için, savcı bey, Emre’ye bir savcı cüppesi giydirir ve sen benim asistanımsın diyerek, savcının oturması gereken yerde oturturmuş. Bizimki de işi ciddiye alır, bu davada kim hangi kanunun, hani maddesine göre hangi cezayı alması gerekir, ağırlaştırıcı ve hafifletici sebepler var mıdır, varsa nelerdir. Kanunları ciddi ciddi okur ve hatta savcı ile tartışırmış.

Bütün bir yaz boyunca, savcının bu ukala çocuğa katlanması  da,  bir Allah kulunun çıkıp, bu çocuğun burada ne işi var diye sormamış olması da çok ilginç. Emre ne yazık ki bu toleranslı savcının ismini hatırlayamadı.

İşte böyle bir halalarının paşası çocuktu. Son yıllarda biz teyzemin, o annesinin hastalığıyla pek yorulmuştuk.  Geçen yıl bizim evde birkaç gün kaldıktan sonra bana yazdığı teşekkür notunda uzun zamandan beri kendimi böyle paşa gibi hissetmemiştim diye yazmıştı. Demek ki bizim de paşamızmış.

Anneannemin bir sürü çocuğu olmuş, bazıları henüz günlük bebek iken ölmüşler ve ölen bebekler erkekmiş. Sonuçta Annelerin çocuklarından 6 tanesi  erişkin yaşa kadar yaşadı. Cinsiyet açısından net bir dengesizlik vardı, yaşayan tek erkek kardeşe karşılık 5 tane kız.

Önce annemden büyük iki kız, sonra annem, annemden sonra dayım ve dayımdan sonra iki kız daha. Bu iki küçük kız kardeş, hakim olan teyzelerim. Biri Trabzon’un meşhur Hakim Güneş Hanım’ı, diğeri Rize’nin meşhur Hakim Mualla Telatar’ı. Her ikisi de gerçek anlamda yöresel birer önemli kişilik, hatta nevi şahsına münhasır olgu.

Trabzonlular Güneş Teyzemi bilir ama, bizim aile arasında hem otoritesi hem de neredeyse 50 yıldır aile mülkünü idare ettiği için ‘Hasan Ağa’ dediğimiz Mualla teyzemdi.

Hasan Ağa; yani annemin dedesi, daha önce hikayesini yazmış olduğum ve büyük mülk sahibi olan gerçek derebeyi. Hasan Ağanın ikinci evliliğinden olma oğullarından biri olan Cevdet Efendi ise annemin babası.

İşte;  Telatar sülalesinden Cevdet Efendi ile, Balta sülalesinden olan Sare Hanımın evliliğinden annem bütün bu kardeşler dünyaya geldi.

Sare Hanım son derece cin fikirli, karınca gibi çalışkan, hastalık derecesinde meraklı, son derece sosyal ve devrimci bir kadındı. Ömrünün son günlerine kadar evin yemeğini yapar, inekleri ile ilgilenir, bahçesine bakar, her gün mutlaka çarşıya iner, bütün düğünlere atma türkücü olarak gider, ne kadar sosyal olay varsa mutlaka haberi olur, yerel seçimlerde propaganda yapar, mülklerle ilgilenir, gün boyu hiç boş durmazdı.

Bana göre onu en güzel anlatan anılardan birisi, Sermin motosiklete binmeye heveslenince ‘rüzgar çok ufuriyi’ dediği için, 70li yaşlarında birinin sırtına atlayıp düzlere (çaylık) motosikletle gitmiş olduğunu anlamamız, bir diğer anı ise hasta yatağında yatarken Emre’nin nerede olduğunu merak edip de güya merak ettiğini belli etmemek için Mustafa’yı zorla tuvalete göndermesidir.

Cevdet Efendi ise karısının tam tersi, inanılmaz  derece sakin bir adamdı. Ömrünün son 30/40 yılında kulakları da sağır olduğu için çok da konuşmazdı. Her sabah kalkar günlük rutinlerini yapar, bel kuşağını sarar, takım elbisesini giyer, kravatını, köstekli saatini takar, evde gazetesini, saatli maarif takvimi yaprağını okur, mutlaka barometreyi kontrol eder ve günün büyük kısmında sessizce otururdu.

Dedem ve İsmail Amca; İsmet İnönü’ye çok benzerdi, bir gün Pazardan Trabzon’a gelirken arabanın arka koltuğunda başında şapkası, kulağında kulaklığı ile oturan dedemi herkes İsmet Paşa sanıp selamlamıştı. Dedem de herkese son derece zarif bir şekilde şapkasıyla selamlamıştı, yol boyu bir kaz kez tezahüratla karşılaşarak eve gelebilmiştik.

Dedem, huy bakımından babasına hiç benzemezdi. Mesela Hasan Ağa, ahırındaki seyisin uygunsuz davranışını yakaladığı için 20 baş hayvanı telef etmiş, benim dedem ise kesime giden bir ineğin göz yaşlarını görünce hayvanı ahıra geri göndermişti.

Yani birbirine hiç benzemeyen iki insandılar, ama evlilikleri oldukça uzun sürdü. Dedem annemden sonra vefat etti ve o sırada en büyük teyzem 60 yaşından büyüktü.

Bebek yaşta ölen kardeşler dışında sadece benim annem 50 yaşında öldü, diğer kardeşler en az 75’i buldu, hatta neredeyse 100 yaşına varan bile oldu.

Benim annem kendinden küçük olan bu iki kız kardeşinin hayatında oldukça önemli roller oynamış. Çünkü onların okumalarına ön ayak olmuş.

Daha önce bu hikayeden bahsetmiş olmam lazım ama gene yazmak istiyorum. Annem ve Mualla ve Güneş teyzelerim ilk okula Rize’nin Pazar ilçesinde gitmişler. Pazar’da o zamanlar ortaokul yokmuş, dayımı Trabzon Lisesine (sanırım o zamanlar orta kısmı da vardı) yatılı olarak göndermişler, kızları ise göndermemişler.

Annem ilk okulu bitirdikten birkaç yıl sonra Pazar’da ortaokul açılmış. Annemin o yaşta inisiyatif kullanıp, hem kendisine hem de kardeşlerine önce kimlik çıkarttırması ve daha sonra da hepsini okula kaydettirmesi aile içerisinde defalarca dinlediğimiz hikayedir.

Hal böyle olunca da hem annemin hem de teyzelerin doğum günleri her zaman kuşku ile değerlendirilmelidir. Hatta annem aralarında en az 1/2 yıl yaş farkı olduğunu çocukluk resimlerinden anladığımız teyzelerimizi her nedense ikiz olarak kaydettirmiş, teyzeler daha sonra bu durumu gerçeğe daha yakın olarak düzelttirmişler.

Ailenin bildiğimiz tarihine bakarak;  muhacirlik yılları, en büyük teyzenin muhacirlik öncesi doğumu, ikincisinin ise muhacirlikten hemen sonra doğması, annemle bu teyze (MUKE) arasında çok az yaş farkı olması, dayımızın net olarak bilinen doğum tarihi, dayımla kendinden küçük teyzelerin çocukluk resimleri gibi bilgilere dayanarak gene de yaşlarının oldukça doğru bir şekilde kaydedilmiş olduğunu teyit edebiliyoruz.

Aile arasında kardeşlerin okul maceraları çok fazla anlatılırdı. Özellikle dayımın Trabzon Lisesine vapurla gitmesi, annemin öğretmen okuluna gitmek için Annelerin yaptığı mücadele, teyzelerin okula giriş sınavında büyük babanın (anneannemin babası) kehanet gibi sözlerini değişik kişilerden, hiç olmazsa 30 kere dinlemişimdir.

Annem bana birkaç defa ortaokula gittiği zaman okuma yazmayı bile neredeyse unuttuğundan söz etmişti. Ortaokuldan belki de evde yaşadıkları ve büyük bir sıkıntı çekmedikleri için pek anlatmazdı. Ancak ortaokulu bitirdikten sonra aile arasında kızlar okurdu okumazdı krizini, liseye gidebilmek için anneannemle birlik olup verdikleri mücadeleyi, nihayet okula gitme izni çıkıp da gidebildiğinde eğitim yılının neredeyse üçte birinin bitmiş olduğunu defalarca dinledim.

Sonuç; annem İstanbul’daki öğretmen okuluna gitmeyi başarmış, üstelik Pazar’dan yaşıtı bir kız arkadaşı olan Muazzez Teyze de onunla  birlikte gitmiş. Böylece 2 kız okula nihayet okula gidebildiğinde ilk karnenin verilmesine sadece bir hafta kalmış (O zamanlar 3 karne varmış).

Her neyse, annem o yıl kazasız belasız sınıf geçmeyi başarmış. Annemin okul başarısı, kendisinden küçük yaştaki kız kardeşlerine liseyi İstanbul’da okuma yolunu açmış. Onlar da bütün ülke çapında sadece 40 öğrencinin alınacağı bir sınavı kazanarak ‘leyli meccani= parasız yatılı’ olarak liseyi okumuş, daha sonra da Hukuk Fakültesine gitmişler.

Bu sınavın ilanını gördüklerinde başvuru tarihinin son günü geçmiş ama Büyükbaba ‘bu 40 kızdan ikisi bizim kızlar’ demiş olduğu için şartları zorlamışlar ve bir öğretmenleri de başvuru dilekçesine geçmiş tarih yazarak göndermiş. Güneş Teyzem hala o öğretmenine her gün dua eder.

Sonuç olarak gerçekten de sınavı kazanmışlar ve annemden dolayı herhangi bir aile engeliyle karşılaşmadan İstanbul’a okumaya gitmişler. O tarihlerde en büyük teyze İstanbul’da gelinmiş. Annem, dayım ve iki teyzem de değişen, ancak çoğunlukla çakışan tarihlerde öğrenci imişler. Yani neredeyse bütün kardeşlerin yolu İstanbul’dan geçmiş.

Mualla Teyzem, yani en son Hasan Ağa,  Kandilli Kız Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur.

Bu yıllardan da en çok dinlediğim her ikisinin de uzun süreli hastalıkları olmuştur. Her ikisi de ömürleri boyunca, o günlerden kalma duygularla olsa gerek, hasta olmaktan aşırı derecede korktular.

Mualla teyzem üniversitede okurken, uzun süreli çarpıntı, halsizlik, zayıflama şikayetleri çekmiş, doktorlar kalp hastası olduğunu düşünüp, bir türlü derdine çare bulamamışlar. Dayım o sırada tıp fakültesinde öğrenci imiş ve tiroid hastası olduğunu o teşhis etmiş. Gerçekten de teyzemin Graves hastalığı (zehirli guatr, tiroid bezinin aşırı çalışması) varmış, ancak onu tedavi ettikten sonra kendine gelebilmiş.

Bu olay, kız kardeşlere dünyadaki en büyük hekimin abileri olduğu konusunda net bir iman konusu sağlamıştı. Mualla teyzemin daha sonra kalın bağırsaklarında çok sayıda divertikül (baloncuk) olduğunun saptanması da bu imanı güçlendiren bir unsur olmuştu.

Mualla teyzemin daha sonra B12 vitamini eksikliği ve 75 yaşında tip 1 diabet çıkartması, gençliğinde geçirdiği Graves ile birleştirilince hafif formda bir ‘otoimmun endokrinopati’ hastası olduğunu anlıyorum.

Mualla Hanım’ın ilk görev yeri Muş imiş. Muş’ta çok uzun süre kalmamış olmalarına karşılık bir hayli anı dinlemişizdir. Her derde deva, aile içinde her ihtiyaç sahibine yardım paketi olan kişi olarak Mukaddes teyzemle birlikte görev yerine gitmişler. Orada kaldıkları ev, o sırada Muş’un imkansızlıkları, buna karşılık ilk görev yeri, kendi mesleğini benimseme günleri, öz gücünü fark etme zamanları olduğu için o günleri bayağı anardı.

(Mukaddes teyzem daha sonra bize bakmak için bizim eve, Emre’ye bakmak için Ankara’ya bol bol gezmiştir).

Mualla teyzem ben mecburi hizmete giderken beni yerleştirmek için Elazığ’a benimle birlikte gelmişti. Ben giderken  yollarda ışık bile yoktu, Tunceli’den geçtikten sonra sözüm ona belli etmemeye çalışarak, yüzümü camdan dışarı çevirmiş, ta kucağıma kadar düşen damlalarla sessizce ağlıyordum. Benim bu halimi görünce de merak etme, burası senin ilk görev yerin olacak gör bak nasıl seveceksin demiş ve haklı çıkmıştı.

Teyzem bu ilk görev yerinden sonra uzun yıllar boyunca Rize’de çalıştı. Sanırım çok uzun süre ile ağır ceza hakimiydi.

Birkaç anı paylaşayım. Laz Yaşar olarak bilinen, muhtemelen bize de uzaktan akraba olan bir kabadayı vardı. Ama öyle böyle değil, bayağı bildiğiniz korsan. Bir ara Libya’da bir gemi kaçırmışlar, uluslar arası bir krize sebep olmuşlardı. Bu olay haftalar boyunca gazetelerin ön sayfasından inmemişti. Sonunda yakalanıp artık kaçıncı kez hapse atılmıştı.

Teyzem bir gün işe gidince ortalık festival yeri gibiymiş. Ne olduğunu sorunca;  Laz Yaşar’ın  hapisten kaçıp, bir eve sığındığını ve evin güvenlik güçleri tarafından ablukaya alındığını, fakat adam silahlı olduğundan bir türlü teslim alınamadığını duymuş. Teyzem hemen aman sakın ateş etmeyin diyerek, bütün uyarıları kulak ardı edip gidip adamı teslim almış. Bu olayı da söyle anlatırdı. Yaşar, gelen benim, ne yani beni mi vuracaksın diyerek görüş alanına girmiş, o da ‘abla tamam sana teslim olacağım, ama beni dövmesinler’ diyerek, teyzemden sadece hapiste dayak yemem sözü alarak kuzu gibi teslim olmuş.

Mualla Teyzem ailenin hiç evlenmemiş bir çok kızından biri, tabii Rize’de hakimlik yaparken baba evinde kaldı. Dedemin mülayim tabiatı nedeniyle evin reisi haline geldi. Babası öldükten sonra ise Pazardaki aile evinin tartışmasız reisi oldu, aile mülklerini hep o yönetti. Biz de teyzeme Hasan Ağa dedik, bu lakabı da kimse yadırgamadı.