Son günlerde tanıdığım, tanımadığım birçok kişi ‘nasıl bir zamanda gelmişiz dünyaya’ diye sorguluyor. Söyleyeyim; dünyanın bir ucunda olanı öbür ucundan derhal duyduğumuz bir zamanda geldik. Yani depremler her daim oluyordu, ama bu kadar hızlı duyamıyorduk, uzak diyarlarda olanları ise hiç duymuyorduk. Bu dünya jeolojik bakımdan sürekli değişim halindedir; üzerinde yaşadığımız gezegenin kabuğu parçaları yani tektonik tabakalar çarpışıyor, karalar yer ve şekil değiştiriyor. Biz de ta Orta Asyalardan gelip dünyanın en çok deprem üreten bölgelerinden birine yerleşmişiz. Bu durumda yapılacak tek bir şey var; yer kabuğuna, toprağa, suya, rüzgara, yağmura, kısaca tabiata uygun halde yaşamak.

Deprem için yapılacaklar belli; en önemlisi jeolojik olarak aktif fay hatları belli, hatta o kadar belli ki Google earth’ın haritasından bakılınca büyük hatlar, acemi gözlerle bile görülüyor. Yani ülkemizdeki fay hatlarını uzaydan bile gözlemek mümkün. Bu haritalara bakılınca bütün yolların fay vadilerinden geçirildiğini, fay hattı üzerinde birçok yerleşim yeri olduğunu da görüyorsun.

Depremle yaşamak için yapılacak en önemli şey fay hatlarını boş bırakmak, tarla, park yapmak. Dolgu alanları da aynı şekilde boş bırakmak.

İkinci şey ise, bu kadar çok depremle sarsılan ülkede inşaatları depreme dayanıklı şekilde yapmak.

Üçüncü şey de deprem ya da başka bir doğal afet olduğu zaman bütün olasılıklara hazırlıklı bir organizasyonu her an elde bulundurmak.

Ülkenin en büyük depremleri üretme kapasitesi olan bir bölgesinde üstelik kış günü olan bir depremde ne yazık ki sınıfta kaldık. Tek tutunma noktası, tek teselli, milletin dayanışma kapasitesi oldu.

Depremin kırdığı coğrafya, insanın insan olduğu, ilk medeniyetlerini kurduğu, bence kutsal kitaplardaki insanın cennette kovulup, dünyaya indiği, dünya insanlık tarihinin bilgi bankası olan yerler.

Kişisel tarihim açısından bakacak olursam; depremin olduğu bölge mecburi hizmetimi yaptığım, daha sonra da defalarca gittiğim, tarihinden büyülendiğim, çok sevdiğim bölgelerden biri. Ülkemizin en iyi bildiğim, iyi biliyor olmaktan gurur duyduğum, en güzel anılarımı yaşadığım bölge, gün gelip de düşününce hüzünleneceğim aklıma bile gelmemişti.

Kişisel anılar ise tamamen toz duman halinde bazen tuhaf bir ayrıntı aklıma gelip saatlerce zihnimi meşgul ediyor. Mesela 1987 yılında Nemrut Dağına bir gezi yaparken, içimizden birinin mecburi hizmet yeri olan Kahta’da mola vermiştik. O evde biz yayık ayranı sunmuşlardı, günlerce toprak küplerde kokulu elma ve acı biber koyarak olgunlaştırdıkları bir ayrandı, öyle bir şey bu yaşıma geldim hala içmedim. İşte bu ayranın tadı ve bize ikramda bulunana evdeki ailenin misafirperverliği zihnimi saatlerce kurcaladı. Mecburi hizmetteyken, Diyarbakır çarşısından hangi akla hizmet aldığımı bir türlü anlamadığım, köşeli, siyah renkli cam tabaklar aklıma geldi, onları sonradan ne yaptığımı bir türlü hatırlayamadım.  Elazığ’daki evde tuvaletteki sürekli su akıtan musluk aklıma geldi. Elazığ sanayi çarşısında excahange transfüzyon yapmak için dörtlü musluk yapabilecek usta arayışlarım aklıma geldi. Arkadaşlarımın özel aracı ile Kilis’e giderken, arka koltukta kızlarının her yerimi yapış yapış şekere bulaması aklıma geldi. Hatay’da neredeyse Suriye topraklarının içinde bulunan bir lokantada yediğimiz tuzlu tavuk aklıma geldi. O geziden döndüğümde evde yediğim semizotu salatası aklıma geldi. Bir başka Hatay seyahatinde, Suriye topraklarına girer girmez girdiğimiz tuvalet taşının, zemin döşemesinin altına yerleştirildiği aklıma geldi. Maraş’la ilgili olarak en fazla aklımı meşgul eden şey ise dondurmanın karbondioksit buzuna koyularak her yere gönderilmesi oldu nedense, zihnim çok değerliymiş gibi saatlerce bu bilgi kırıntısına tutundu. Bir de uzun yıllardan beri yurt dışında yaşayan kuzenime bu sene bu bölgeyi gezdirmek üzere nasıl anlattığımı hatırladım.

İnsan zihni kendini büyük acılardan korumak için çok ilginç taktikler uyguluyor. Benim son günlerde aklıma takılan konulardan biri de Samandağ’daki Titus Tünelinin ne durumda olduğu. Benim gibi düşünen birçok kişi olduğunu anlıyorum, zira bugün sosyal medyada Cendere köprüsünün sağlam kaldığına dair bir paylaşım gördüm.

Ben yeryüzündeki kollektif bilince çok inanırım; çok açık bir örnek vereyim, Anadolu’da köyleri gezin, köylülerin höyük dedikleri her tepe höyüktür. Adamlar Viranşehir demişler, İsmet İnönü bu kadar güzel yerin adı bundan sonra Doğanşehir olsun demiş; resmi evrakta öyle ama halka sorsan viran şehirdi, şimdi gene viran oldu. Bir cadde üzerinde çok derin bir çukur açıldı, caddenin adı ne dersiniz; Derin Çukur caddesi. Demek ki orada gerçekten derin bir çukur varmış, zamanla dolmuş ya da doldurulmuş.

Eski tarihçiler bu bölgelerin büyük, çok büyük depremlerini kayda geçmişler. Fay hatları biliniyor. Bölge insanının ortak bilincinde viran olan alanların izleri olduğu gibi duruyor. Bölge sadece ülkemiz için değil insanlık tarihinin geçmişi için de çok önemli bir bölgedir.

Ne yazık ki bölge çok ciddi bir deprem fırtınası yaşadı, şehirler yok oldu, coğrafyası değişti. Verilen resmi rakamlara göre şu anda bile can kaybı sayısı Kurtuluş Savaşındaki kayıpları aştı. Bundan sonra elbette yapılacak çok şey var. En çok da bu deprem sırasında kendiliğinden oluşan toplumsal uzlaşının devam etmesine ihtiyaç var.

Her zaman söylediğim bir lafım vardı; ne zaman ölürsem öleyim arkamda yarım bıraktığım birkaç elişi ve birkaç kitap olacak. Çünkü her daim elimde birkaç farklı elişi ve okumakta olduğum birkaç kitap vardı. Son yıllarda ise bazen elişi yapmaya meraklı oluyorum, bazen de kitap okumaya; yani artık arkamda bırakacağım yarım şeyler ne zaman öleceğime bağlı.

Okuma şeklim oldum olası şu şekildedir; eskiden elimde mutlaka tıbbi bir konu ya da konular olurdu, yani her an mesleki birkaç adet makale, kitaplar, kafam şişmesin diye de yanında mutlaka roman, şiir ya da o sıralarda merak duyduğum bir konuya ait kitaplar okurdum. Evdeki ve hastanedeki çalışma masalarım, yatağımın komodininin üzeri, TV izlediğim koltuğun kenar sehpası, hatta mutfak masam her zaman kitaplarla dolu olurdu.

Merak ettiğim bir konu varsa o konu ile ilgili birçok kitabı peş peşe okumayı, böylece konu hakkında daha geniş bir bakış açısından fikir sahibi olmayı severim. Bir de güzelleme (yıkama yağlama) maksadıyla yazılmamış biyografileri veya anıları çok severim, hele de anılarını yazan kişiler belli bir dönemi, coğrafyayı, olayı güzel yansıtmışlarsa, hele ki bu anlattığı konular da benim ilgi alanımdaysa artık tadından yenmez. Bu nedenle Amin Malouf’un kitaplarını çok severim, bütün söylediklerimi içeriyorlar, en son fütüristik bir romanını okudum, arkadaşlarım bayıldı, ben ikrah ettim.

İlginçtir kitap okumayı böyle sevdiğim için olacak, ‘Son İmparator’ filmi hariç, kitabını okuduğum bir filmi asla kitabı kadar sevemedim (kitap film izledikten sonra okunsa bile, filmini izleyip de bir türlü okuyamadığım kitap ise ‘Yüzüklerin Efendisi’, ama onu günün birinde okuyacağıma inanıyorum).

Casusluk, macera, cinayet romanlarını ve filmlerini de özellikle severim. Bazen acaba içimde gizli kalmış, rasyonalize ettiğim bir seri katil mi saklıyorum diye düşünmüyor değilim. Bu tür kitapları okumaya başladım mı uykuyu filan unutup kitabı bitirmeden bırakamazdım, ne zaman ki yakın gözlüğü takmaya başladım, yatarken gözlük sapları kulaklarımı rahatsız etmeye başladı, yatarak kitap okuma keyfim eksildi, şimdi o tür kitapları da birkaç günde bitiriyorum. Bu türden yazan bazı yazarların okumadığım kitabı kalmamıştır diye düşünüyorum.

İlgi duyduğum ve etraflıca okuduğum birkaç ‘çerçeve dışı’ konum da vardır. Yeri geldikçe bunları da paylaşırım.

Şu sıralar etrafımda oldukça yeterli kütüphaneleri olan ve kitap değiş tokuşu yaptığım birkaç arkadaşım var.

Okuduğum konulardan biri az bilinen bazı dinlerin tarihçeleri ve bir de çok çeşitli savaşlarda, dünyanın birçok ülkesinde esir hayatı yaşamış Türkler. Her iki konuda da insanoğlunun inanılmaz vahşetini iliklerine kadar hissediyorsun.

Tam bu konuları okurken gece yatmadan önce içimde inanılmaz bir sıkıntı vardı, nereye koyacağımı, nasıl anlatacağımı bilmediğim bir duygu vardı, gece inşallah bu soğukta deprem olmaz diye dua ederek uyudum. Sabah deprem haberi ile uyandık, ilk andan itibaren bunun Gölcük depreminden daha büyük bir deprem olduğunu anladım, meğer şu ana kadar ülkemizde bilinen en karmaşık deprem sağanağı imiş.

Gene insanoğlu devrede; kimine bakıyorsun yardım için çırpınıyor, kimine bakıyorsun hemen fırsat bu fırsat demiş. Bu gibi durumlar insanoğlunun fıtratını gözlemek için eşsiz zamanlar. Gene marketleri yağmalayan, battaniye fiyatlarını artıran insanlar ifşa edildiler,  beddua aldılar da büyük sorumlular hiç akla gelmedi. Bir türlü akıl sır erdiremedim; ülkenin toprakları fay hatlarının üzerinde, kıta sahanlarının çarpıştığı yerde; nasıl olur da inşaatlar yapılırken bu gerçek hiç göz önüne alınmaz? Nasıl olur da bu kadar tedbirsiz olunur?

Bu arada depremin ABD’nin elinde olan Haars teknolojisi ile yapıldığına dair bir sürü komplo teorisi var. ABD’ye ait savaş gemileri Türkiye’ye gelmiş (99 depreminde de gelmişler), son zamanlarda birçok ülkeden Türkiye’deki vatandaşlarına dikkatli olmaları hatta ülkeyi terk etmeleri çağrıları gelmiş. Öte yandan bilim insanları bu kadar güzü ortaya çıkartacak tabiatın kendinden başka kimse olamaz diyor.

Bir de aklımda deli dolu sorular; acaba dünyada depremleri önceden fark edebilen teknoloji var da bizlerden mi gizleniyor? Eğer böyleyse bu da çok büyük bir zalimlik değil midir?

Bu dünya hayatının en zor kısmı çok değişik nefis seviyesinde varlıklarla eş zamanlı, eş mekanlı yaşamaktır. Nokta.

Dünya gezegeni kendi yaşam sürecinde kabuğunda oluşması gereken değişimleri yaşıyor, biz üzerinde yer tutan yaratıklarız sadece.